Dla kogoś takiego jak ja, kto zamieszkał w tym regionie już w wieku dojrzałym jest to najpierw zderzenie pewnego mitu, który funkcjonował przecież w świadomości każdego Polaka z rzeczywistością tego święta grudniowego, ale przecież później także pole obserwacji tego co się z tymi skojarzeniami dzieje od ostatnich lat 70. do teraz. Dlatego właśnie te moje refleksje, tym razem nieco osobiste mają także charakter sentymentalny. Oczywiście dziś górnictwo jako branża przeżywa wielkie kłopoty (a my, dzisiejsi mieszkańcy regionu wraz z nim), a poważnym problemem jest właśnie funkcjonowanie gmin górniczych. Dlatego choć to sprawa nieco sentymentalna, na poważnie zajmę się kilkoma aspektami życia społecznego w tzw. gminach górniczych.
Ale najpierw kilka uwag czysto socjologicznych. Zbiorowości górnicze od samego początku rządziły się swoimi prawami - co oczywiste, bo górnictwo było zawsze branżą ważną, poważną, ale i wielce specyficzną. W zasadzie wszystko tu musiało być podporządkowane sposobowi funkcjonowania kopalni, i zabudowa, i rytm pracy, i rytm życia codziennego, i struktura społeczna, i funkcjonowanie rodziny, i myślenie o przyszłości dzieci itd. itd. W dodatku praca w górnictwie dawała i stosunkowo dobry poziom życia dla całej rodziny, i przede wszystkim wysoki prestiż, uznanie, co powodowało, iż takie zbiorowości rosły w dumę. Pamiętajmy, że kopalnie zawsze w jakiś sposób wpływały też na infrastrukturę gminy, kopalnie dbały o kulturę (domy kultury), kopalnie dbały o sport (kluby górnicze), ale kopalnie dbały też o wiele urządzeń socjalnych nie związanych bezpośrednio z samą produkcją górniczą. W naszej, polskiej rzeczywistości istniał przez wiele lat taki model funkcjonowania społecznego, który w kopalni widział organizatora życia całej takiej zbiorowości górniczej. Tutaj właśnie grudniowe święto miało znaczenie szczególne, bo tutaj to co oficjalne mieszało się na co dzień z tym co prawatne, a więc i oficjalne święto było świętem rodzin, a nawet indywidualnym świętem każdego mieszkańca gminy, nawet jeśli konkretny mieszkaniec nie pracował na kopalni. Owa duma zawodowa promieniowała i na innych, na całą zbiorowość.