Skomentuj (6) 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
Gdybyśmy na budownictwo patrzyli wyłącznie przez pryzmat wybranych statystyk, to branży pozostałoby tylko z dumą wypinać pierś, gdyż bilans ostatniego pięciolecia bez wątpienia budzi szacunek. Warto jednak spojrzeć na ostatnie lata pod kątem zjawisk - sukcesów i porażek - mogących pomóc określić to, jak bardzo dojrzałym rynkiem budowlanym jesteśmy.
- Przed nami kolejne wyzwania. Wciąż musimy zmagać się z realiami pandemii COVID-19, które w mniejszy lub większy sposób oddziałują na chyba każdy aspekt naszego życia: prywatnego, społecznego i gospodarczego.
- Projekty drogowe, kolejowe i hydrotechniczne, Centralny Port Komunikacyjny, Europejski Zielony Ład oraz transformacja energetyczna - to tylko część z planowanej, długiej listy zadań.
- Od poziomu i jakości współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku, na każdym etapie przygotowania i realizacji inwestycji, będzie zależał ich sukces.
Patrząc jednak na ostatnią pięciolatkę warto przypomnieć, że rozpoczynający ją rok 2016 zakończył się spadkiem produkcji budowlano-montażowej o ponad 14 proc.
W kolejnych dwóch latach sinusoida, bo do takiej falującej tendencji w budownictwie też zdążyliśmy się przyzwyczaić, wypiętrzyła się na dodatnie, kilkunastoprocentowe poziomy. Rok 2019 to już stabilizacja, z niespełna trzyprocentowym wzrostem. Natomiast rok 2020, ostatni w ramach bieżącej pięciolatki, rynek zakończy najpewniej kilkuprocentowym spadkiem.
Znaki zapytania
Czy będzie to tylko jednoroczne, delikatne hamowanie, a może ponowne zderzenie się z trudną rzeczywistością? Wciąż trudno to przewidywać, gdyż gospodarcze, długoterminowe skutki pandemii COVID-19 to obecnie najważniejsze pytanie, które pozostaje bez odpowiedzi.Kluczowe będzie również to, jak sprawnie będą wykorzystywane środki unijne - zarówno te, które mamy do dyspozycji jeszcze z bieżącej perspektywy, jak i te mające popłynąć do nas w ramach budżetu UE na lata 2021-2027 oraz z Funduszu Odbudowy unijnych gospodarek po lockdownie.
Najwięksi publiczni inwestorzy, czyli Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oraz PKP Polskie Linie Kolejowe, już od dawna zapewniają, że sytuacja związana z „pustymi szufladami” się nie powtórzy. Mają oni być przygotowani do kierowania na rynek nowych projektów, gdy tylko będą dostępne środki finansowe na ich realizację.
Fot. GDDKiA Zatem w sytuacji luki w podaży nowych zamówień ze strony osłabionych finansowo samorządów, a także zniechęconych mglistymi perspektywami inwestorów prywatnych, to właśnie od GDDKiA, PKP PLK - i szerzej sprawności rządu będzie - zależała kondycja budownictwa.
Lekcje z placu budowy
Trzecia perspektywa unijnego budżetu dla Polski, u progu której stoimy, będzie testem dla wszystkich uczestników rynku. Zastrzyk w postaci ogromnych funduszy UE dla branży był dotychczas katalizatorem zarówno pozytywnych, jak i negatywnych zjawisk.Te drugie były efektem przede wszystkim braku doświadczenia, współpracy czy odpowiedzialności - na każdym szczeblu inwestycyjnej drabiny. Nie należy mieć jednak złudzeń, że próba zważenia wzajemnych win przez poszczególne strony sporu wyglądałaby inaczej niż biblijne szukanie źdźbła w oku oponenta, przy jednoczesnym ignorowaniu belki w oku własnym.
Za nami ponad 30 lat gospodarki rynkowej, z czego przeszło połowa przypada na obecność w strukturach Unii Europejskiej. Dlatego na powielanie tych samych błędów nie możemy sobie pozwalać, a istniejące szanse muszą być przekuwane w sukces. To konieczne, jeśli systematycznie mamy skracać dystans dzielący Polskę od wysoko rozwiniętych państw Europy.
Budownictwo, które bezpośrednio i pośrednio może odpowiadać nawet za 1,5 mln miejsc pracy i generować kilkunastoprocentowy wkład do polskiego PKB, ma w tym wyścigu do odegrania kluczową rolę.
Spójrzmy jednak w tej krótkiej analizie na pięć „sukcesów” i tyle samo „porażek”, których świadkami byliśmy w ostatnich latach. Jeśli będziemy pielęgnować te pierwsze, a z tych drugich wyciągniemy odpowiednie wnioski, to za kolejne pięć lat budowlany „egzamin dojrzałości” powinien zakończyć się wyłącznie pozytywnym wynikiem.
Dialog w końcu realny
Rozpoczynając subiektywny wybór „sukcesów” trudno nie wskazać na pierwszym miejscu - po wielu latach jałowych sporów, animozji oraz złych emocji - stworzenia realnej płaszczyzny dialogu i współpracy pomiędzy branżą budowlaną a GDDKiA i PKP PLK.Pokazał to czas pandemii, gdy przy wsparciu Ministerstwa Infrastruktury szybko udało się ustalić reguły funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Budowy nie zatrzymały się nawet na chwilę, a choć tradycyjną, biurowo-administracyjną pracę trzeba było często przenieść na internetowe łącza, to paradoksalnie - mimo braku bezpośredniego kontaktu - dystans pomiędzy wykonawcami i zamawiającymi stał się bliższy i mniej problematyczny.
Fot. PKP PLK Prawo na europejskim poziomie
Wspomniany wcześniej dialog to już nie tylko wzajemny koncert życzeń, ale wdrażane w praktykę zmiany w procedurach przetargowych, a także w prowadzeniu i rozliczaniu kontraktów. Sztandarowym przykładem jest działający od początku 2019 r. nowy system waloryzacji kontraktów GDDKiA i PKP PLK.Choć branży z pewnością nie może on w pełni satysfakcjonować, to mechanizm ten jest wynikiem kompromisu i przede wszystkim daje szansę realnego działania.
Doczekaliśmy się też nowego Prawa zamówień publicznych, które weszło w życie od 2021 r. Według jego zapisów waloryzacja będzie obligatoryjna. W połączeniu z wieloma innymi rozwiązaniami, postulowanymi od lat przez rynek, nowa ustawa daje nadzieje na dalsze „ucywilizowanie” polskiego sektora zamówień publicznych.
Eksportowy potencjał
O tym, że Polacy i krajowe firmy budowlane mają potencjał do ekspansji zagranicznej nikogo nie trzeba przekonywać. Świadectw można szukać w dalszej przeszłości, jeszcze w czasach PRL, gdy polskie kompetencje były szeroko wykorzystywane w „braterskich i przyjacielskich” państwach.Choć „hiszpańskiego scenariusza” ekspansji z pewnością nie doświadczymy, to współcześnie nie mamy się czego wstydzić. Nasze firmy na zagranicznych rynkach występują coraz częściej w roli generalnego wykonawcy, a nie tylko podwykonawcy prostych robót.
Rosnąca świadomość krajowych podmiotów, dotycząca ekspansji zagranicznej jako długoterminowej strategii rozwoju, to także efekt działania takich inicjatyw jak Polski Klaster Eksporterów Budownictwa.
Z podwykonawcy w generalnego
Cieszy również rosnący zasób polskich firm, które z roli podwykonawców krajowych inwestycji infrastrukturalnych lub realizatorów mniejszych projektów, przesunęły się do grona generalnych wykonawców dużych przedsięwzięć - wartych setki, a nawet miliardy złotych. Pozytywnych przykładów takiego rozwoju, wspomaganego często inwestycjami współfinansowanymi przez UE, nie brakuje.Coraz bardziej zieloni
Często powtarzane jest, że budownictwo to konserwatywna branża, przez co czasem trudno implementować jej nowe technologie, czy poddawać ją procesom cyfryzacji. Wydaje się jednak, że ten trend zaczyna się zmieniać, a jednocześnie coraz większą świadomość sektora obserwujemy w kwestiach ochrony środowiska, redukcji emisji CO2, zwiększania efektywności energetycznej czy gospodarki obiegu zamkniętego.Budownictwo będzie miało ważną rolę do odegrania w unijnej strategii Europejskiego Zielonego Ładu, więc taka świadomość jest konieczna i staje się warunkiem koniecznym do prowadzenia biznesu.
Fot. Shutterstock Sito nadal zbyt dziurawe
Przechodząc do listy „porażek” trzeba w pierwszej kolejności wskazać na wciąż istotną lukę w postaci braku sprawnego systemu weryfikacji potencjału i kompetencji wykonawców, ubiegających się o duże zamówienia publiczne. Właśnie tę bolączkę można uznać za praprzyczynę wielu innych problemów.Zapowiedzi GDDKiA, dotyczące prac nad systemem certyfikacji, są pozytywne, ale do realnych, sprawdzonych w działaniu powszechnych rozwiązań wciąż jeszcze daleko. Stąd krajowe firmy, z doświadczeniem i potencjałem, wciąż mogą być wypychane z rynku przez firmy „teczkowe”, albo obce podmioty wchodzące do Polski bez odpowiedniego przygotowania.
Kontraktowe tsunami
Z powyższego wynika natomiast to, że w ostatnich latach nadal mieliśmy do czynienia z masowo zrywanymi kontraktami drogowymi i kolejowymi.Co prawda, nie powodowało to już takich szkód dla rynku jak w dobie kryzysu po Euro 2012, gdyż podwykonawcy zyskali lepszą ochronę, a grono działających na rynku egzotycznych podmiotów oraz „ryzykantów” się uszczupliło. Jednak skutki wielomiesięcznych opóźnień inwestycji oraz wzrost kosztów ich realizacji ponosimy wszyscy.
„Budować, jak to łatwo powiedzieć”
Miało być ich budowane docelowo nawet 100 tys. rocznie. Takich obietnic ze strony rządu już nie słyszymy. Dotychczasowe starania państwa, związane z programem „Mieszkanie Plus" i rozwojem rynku tanich mieszkań na wynajem brutalnie zderzyły się z rzeczywistością.Poziom trudności administracyjnych, organizacyjnych oraz ekonomicznych, z którymi deweloperzy i budowlańcy zmagają się na co dzień, okazał się nie do pokonania przez rząd. W czasie, gdy państwu nie udało się rozpędzić sztandarowego programu, deweloperzy notowali natomiast rekordowe wyniki.
Fot. PTWP (Paweł Pawłowski) Energetyka nie dodała mocy
Wielomiliardowe projekty publiczne w energetyce oraz przemyśle nie pozwoliły na wzmocnienie rynku wykonawców działających w tym sektorze, a wielu z nich przyniosła dotkliwe straty. Sztywne warunki kontraktów czy brak waloryzacji umów rozwiały plany stworzenia „polskich czempionów” budownictwa przemysłowego.Z drugiej strony sytuacje związane z licznymi przetargami anulowanymi w trakcie ich trwania, czy też przedsięwzięciami wstrzymywanymi niedługo po rozpoczęciu realizacji, jak Elektrownia Ostrołęka C, nie stawiają państwa w roli przewidywalnego i odpowiedzialnego inwestora.
Publiczno-prywatna porażka
Listę porażek zamyka wciąż po macoszemu traktowane partnerstwo publiczno-prywatne w segmencie infrastruktury drogowej. Symboliczne było ubiegłoroczne zarzucenie mocno zaawansowanych przygotowań do budowy drogi S6 - Obwodnicy Metropolii Trójmiejskiej w ferworze prezydenckiej kampanii wyborczej na rzecz tradycyjnego modelu realizacji.To sprawia, że w perspektywie nieuchronnego w przyszłości mniejszego dopływu środków unijnych będziemy mieć coraz mniej czasu na zdobycie doświadczeń w realizacji dużych projektów PPP. Nie mówiąc już o poważnym postrzeganiu naszego kraju przez podmioty i fundusze wyspecjalizowane w realizacji tego typu przedsięwzięć.
Razem można więcej
Przed nami kolejne wyzwania. Wciąż musimy zmagać się z realiami pandemii COVID-19, które w mniejszy lub większy sposób oddziałują na chyba każdy aspekt naszego życia: prywatnego, społecznego i gospodarczego.Projekty drogowe, kolejowe i hydrotechniczne, Centralny Port Komunikacyjny, Europejski Zielony Ład oraz transformacja energetyczna - to tylko część z planowanej, długiej listy zadań. Od poziomu i jakości współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku, na każdym etapie przygotowania i realizacji inwestycji, będzie zależał ich sukces.
Cieszy to, że coraz ważniejszy głos i wpływ na kreowanie pozytywnych zmian posiadają organizacje branżowe, na czele z Polskim Związkiem Pracodawców Budownictwa.
Fot. Shutterstock Generalni wykonawcy nie są w stanie sprawnie działać bez znajdującego się w dobrej kondycji rynku podwykonawczego. I odwrotnie - ci drudzy wraz dostawcami oraz usługodawcami nie są w stanie stabilnie funkcjonować bez przewidywalnego rynku generalnego wykonawstwa.
Natomiast bez nich wszystkich nie poradzą sobie inwestorzy. Nie zapominajmy o tym nigdy - zarówno w czasach pędzącej koniunktury oraz dotkliwego kryzysu, jak i w krótkich okresach „małej stabilizacji”.
*Artykuł pochodzi z "Almanachu Polskiego Związku Pracodawców Budownictw 2016-2020", który zamieszczamy w okienku poniżej oraz możliwym do pobrania pliku PDF.
DODAJ NOWY KOMENTARZ
