Radykalna propozycja szefa GDDKiA: zaoszczędźmy czas, złotówki i nerwy

Jedna reguła

Doświadczenia GDDKiA związane z realizacją inwestycji drogowych wskazują, że jednym z największych problemów związanych z ich projektowaniem i finansowaniem pozostaje brak jednoznacznych, prawnie wiążących reguł współpracy między inwestorem publicznym, a jego partnerami publicznymi - innymi podmiotami realizującymi inwestycje publiczne lub zarządzającymi nieruchomościami Skarbu Państwa. Dotyczy to operatorów energetycznych, Lasów Państwowych, Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, Agencji Mienia Wojskowego itp.

Każdy tych podmiotów jest rozliczany z własnych zadań, natomiast często taka optyka powoduje wstrzymywanie innych albo idzie im w poprzek.

Dla przeciwdziałania tym problemom Generalna Dyrekcja stara się uzgadniać, a potem zawierać ramowe porozumienia z partnerami publicznymi, regulujące zasady współpracy i wspólnej realizacji inwestycji - zarówno z punktu widzenia technicznego, jak i finansowego.

Doświadczenia z realizacji tych porozumień wskazują, że jednoznaczne i trwałe procedury oraz zasady współpracy są korzystne dla obu stron i znacząco przyśpieszają proces inwestycyjny - w szczególności w kwestii nabywania gruntów; niekiedy umożliwiają też realizację korzystnych technicznie rozwiązań, których wcześniej nie udawało się uzgodnić.

Należy mieć zarazem na uwadze, że nie wszystkie korzystne rozwiązania udaje się uzgodnić w drodze porozumień między inwestorami i partnerami publicznymi. Niekiedy na przeszkodzie ich realizacji stoją przepisy prawa, których mocą umów i porozumień strony nie są w stanie zmienić (mimo że zdrowy rozsądek i "gospodarskie spojrzenie" jest jednoznaczne).

Dlatego uważam, że przełożenie doświadczeń Generalnej Dyrekcji i jej partnerów publicznych na grunt odrębnej ustawy dotyczącej realizacji inwestycji publicznych byłoby korzystne zarówno dla inwestorów publicznych, jak i - szerzej - dla całej administracji. Zwiększyłoby także efektywność wykorzystywania środków publicznych na wielu płaszczyznach – krótko- i długofalowo.

Tym samym, w mojej ocenie, zasadne wydaje się, by projekt takiej ustawy był prowadzony przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów lub stosowny, powołany do tego zadania, międzyresortowy zespół, w którego interesie jest rozwiązanie fundamentalnych problemów, z jakimi mierzymy się od dekad.

Pożytek dla wszystkich 

Patrząc na "obecne czasy": jesteśmy zakładnikami czasu i skuteczności podejmowanych decyzji. Ekonomia – to też czas. Warto ekonomicznie go wykorzystać, chcąc się ścigać z najlepszymi w Europie i na świecie, optymalizować procesy cyfrowo, technologicznie i cywilizacyjnie.

Zatem jakie efekty przyniesie nam ta jedna, szyta na miarę ustawa regulująca zasady realizacji inwestycji publicznych? Czy aby na pewno usprawni to, czego byśmy chcieli?

 Spróbuję opisać rzeczowo korzyści z takiego rozwiązania.

Korzyści dla GDDKiA

• Brak konieczności negocjowania i zawierania odrębnych porozumień ramowych z partnerami publicznymi, co przełoży się na skrócenie czasu realizacji inwestycji i większą przewidywalność procesu, dzięki z góry znanym zasadom współpracy pomiędzy partnerami publicznymi;
• Szybki i jednoznaczny model uzgadniania rozwiązań technicznych dla konkretnych inwestycji, co przełoży się na skrócenie czasu realizacji inwestycji, a także możliwość realizacji korzystnych technicznie i finansowo rozwiązań, których bez zgody partnera publicznego nie można zrealizować;
• Możliwość wspólnego zaprojektowania przebiegu korytarza infrastrukturalnego, w ramach którego kilku inwestorów publicznych zlokalizuje swoje inwestycje, co przełoży się na niższe koszty realizacji inwestycji, korzystne rozwiązania w kwestii nabywania gruntów oraz określania praw do dysponowania nimi i brak kolizji pomiędzy sposobami pozyskania prawa do nieruchomości i korzystania z niego w trakcie budowy i użytkowania obiektów czy też możliwość określenia z góry, co wpływa na obniżenie wysokości odszkodowań (w przypadku wywłaszczenia nieruchomości);
• Dopuszczalność wcześniejszego prowadzenia prac przygotowawczych na nieruchomościach, w tym prac geologicznych, geodezyjnych i archeologicznych (rozwiązanie planowane do wprowadzenia w ustawie), co przełoży się również na ewentualność  wspólnego prowadzenia takich prac przez współpracujących inwestorów;
• Zmniejszenie kosztu wykupu nieruchomości - poprzez wcześniejsze przesądzenie lokalizacji inwestycji i ograniczenie możliwości spekulacyjnego dla zwiększania ich wartości (rozwiązanie planowane do zawarcia w ustawie);
• Redukcja kosztów utrzymania infrastruktury poprzez ograniczenie możliwości budowy „obcych” inwestycji w strefie akustycznej drogi oraz wprowadzenie zasady, że zbliżający się do źródła hałasu ponosi koszty zabezpieczeń akustycznych (rozwiązanie planowane do wprowadzenia w ustawie);
• Ułatwienia w wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach związane z możliwością badania kumulacyjnego oddziaływania już na wstępnym etapie pierwszej z inwestycji (rozwiązanie planowane do zawarcia w ustawie);
• Przesądzenie lokalizacji inwestycji w drodze aktu prawa miejscowego o mocy lub charakterze planu miejscowego - nawet w przypadku, gdy upłynie okres ważności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (rozwiązanie planowane do zawarcia w ustawie).

Korzyści dla innych inwestorów publicznych

• Korzyści wskazane powyżej, a także:
• Dopuszczalność realizacji inwestycji w uproszczonej procedurze przewidzianej w ustawie – dotyczy inwestorów publicznych, którzy nie posiadają „własnej” specustawy (inwestorów wodociągowych, kanalizacyjnych, energetycznych - niskie i średnia napięcia, gazowych - sieci dystrybucyjne);
• Możliwość wspólnego zaprojektowania przebiegu korytarza infrastrukturalnego, w ramach którego kilku inwestorów publicznych zlokalizuje swą inwestycję (np. energetyczną, telekomunikacyjną, melioracyjną), co przełoży się na „wspólne” uzyskiwanie zezwoleń administracyjnych, możliwość uregulowania stanów prawnych istniejącej infrastruktury, skrócenie czasu realizacji inwestycji;  
• Ułatwienia w procesie budowy i użytkowania infrastruktury wynikające z wprowadzenia odpowiednika pasa drogowego dla innej infrastruktury technicznej (rozwiązanie planowane do zawarcia w ustawie), co przełoży się na jednoznaczne określenie, w jakiej odległości od wybudowanej inwestycji będą mogły być lokalizowane inne obiekty budowlane oraz wykonywane nasadzenia;
• Uregulowanie kwestii prawnych dotyczących wspólnego korzystania z tej samej nieruchomości przez różnych inwestorów - wiadukty, tunele itp. (rozwiązanie planowane do zawarcia w ustawie);
• Możliwość wspólnej organizacji przetargów dla obszarów wspólnego inwestowania, co przełoży się na zmniejszenie kosztów realizacji inwestycji, skrócenie czasu i usprawnienie realizacji inwestycji poprzez odpowiednią kolejność wykonywania robót budowlanych.

Korzyści dla budżetu państwa i organów administracji publicznej

• Możliwość wspólnego zaprojektowania przebiegu korytarza infrastrukturalnego, w ramach którego kilku inwestorów publicznych zlokalizuje swoją inwestycję, co przełoży się najmniejszy całkowity koszt inwestycji, w tym nabywania nieruchomości, skromniejszą liczbę wydawanych rozstrzygnięć administracyjnych, mniejszą powierzchnię zajmowanego terenu (korzyści dla środowiska i właścicieli nieruchomości), krótszy czas prowadzenia postępowań przetargowych, minimalizację ryzyka wystąpienia konfliktów dotyczących realizacji infrastruktury (w tym również braku synchronizacji czasowej realizacji poszczególnych przedsięwzięć) lub związanych z wejściem na teren inwestycji celem naprawy czy modernizacji obiektów infrastrukturalnych (zasady ustalane na etapie wspólnego planowania inwestycji), łatwiejsze uzbrojenie terenów inwestycyjnych - dzięki realizacji infrastruktury technicznej lub zabezpieczeniu terenów pod jej lokalizację już na etapie budowy drogi (tereny inwestycyjne uzbrojone, zwłaszcza w pobliżu autostrad i dróg ekspresowych, „czekające” na inwestora);
• Zmniejszenie liczby aktów prawnych, które muszą znać i stosować organy administracji publicznej (docelowo większość inwestycji będzie realizowana w trybie nowej ustawy) oraz minimalizacja ryzyka występowania „wyścigu na specustawy” pomiędzy poszczególnymi podmiotami publicznymi.
• Usprawnienie procesu dostosowywania aktów planistycznych do zmian spowodowanych lokalizacją inwestycji publicznej (rozwiązanie planowane do wprowadzenia do ustawy).

Na początku tekstu powoływałem się na obowiązujące obecnie w Polsce co najmniej 13 tzw. specustaw dotyczących lokalizacji, wywłaszczenia i realizacji poszczególnych rodzajów inwestycji.

Dodam zresztą, że procedowana jest kolejna ustawa, tym razem o inwestycjach w dziedzinie przeciwdziałania skutkom suszy…

Warto jeszcze na koniec - już bez komentarza - przypomnieć spis obowiązujących już ustaw...

• Ustawa z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji  w zakresie dróg publicznych;
• Ustawa z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym;
• Ustawa z 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego;
• Ustawa z 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu;
• Ustawa z maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych;
• Ustawa z 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji  w zakresie budowli przeciwpowodziowych;
• Ustawa z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących;
• Ustawa z 24 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych;
• Ustawa z dnia 24 lutego 2017 r. o inwestycjach w zakresie budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską;
• Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym;
• Ustawa z 22 lutego 2019 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym;
• Ustawa z 19 lipca 2019 r. o inwestycjach w zakresie budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 - Oddziału Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku;
• Ustawa z 9 sierpnia 2019 r. o inwestycjach w zakresie budowy portów zewnętrznych.

Tomasz Żuchowski - inżynier, urzędnik państwowy, ekspert, wykładowca akademicki. Od sierpnia 2018 r jest pełniącym obowiązki Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad. Wcześniej (w latach 2012-2015) wiceszef Departamentu Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w Ministerstwie Infrastruktury. Od 2015 r. podsekretarz stanu (odpowiedzialny za budownictwo), a od 2017 r. - sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa, a zarazem pełnomocnik rządu ds. budowy mieszkań w zakresie Krajowego Zasobu Nieruchomości - w ramach programu Mieszkanie Plus. Po reorganizacji w 2018 roku przeszedł na analogiczne stanowisko w Ministerstwie Infrastruktury.