Nowy budżet UE: Stracimy kilkanaście miliardów euro?

W związku z tym pojawiły się pomysły zmniejszenia puli pieniędzy na fundusze spójności - według wstępnych pomysłów o 6-8 proc. A to właśnie z tych funduszy najszerszym strumieniem płyną pieniądze do Polski. Chociaż pomysły te nie mają szerokiego poparcia w UE - także Parlament Europejski w swoim mandacie negocjacyjnym podkreśla konieczność utrzymania w przyszłym budżecie poziomu wydatków na politykę spójności i wspólną politykę rolną co najmniej na obecnym poziomie.

Nawet jeśli Fundusz Spójności nie zostanie zmniejszony, to nadzieje na utrzymanie obecnego poziomu transferów są nikłe. Fundusz Spójności, mówiąc najogólniej, służy wyrównywaniu różnic między biedniejszymi a bogatszymi krajami i regionami UE. PKB na mieszkańca w Polsce stale rośnie i zbliża się do poziomu średniej unijnej, dlatego też nasz kraj utraci część praw do pieniędzy z funduszu spójności.

Kolejnym problemem mogą okazać się pomysły innych kryteriów przyznawania funduszy spójności. Dziś są naliczane właśnie od PKB, ale obecnie trwa w UE dyskusja, czy nie uzależnić tych kwot od innych parametrów, np. poziomu bezrobocia, a tu już plasujemy się powyżej unijnej średniej, co oznacza, że mniej "zasługiwalibyśmy" na unijne transfery.

Kolejnym najnowszym  i chyba najbardziej z polskiego punktu widzenia groźnym pomysłem jest powiązanie transferów z budżetu UE z przestrzeganiem przez dany kraj zasad praworządności. Komisja Europejska wraz z projektem nowego budżetu przedstawi projekt stosownego rozporządzenia. Według nieoficjalnych informacji z Brukseli dyskusja nie dotyczy już tego, czy wprowadzić takie rozwiązanie, tylko jaki w praktyce mechanizm zastosować. Spory dotyczą m.in. tego, kto ma decydować o obcinaniu funduszy – czy sama Komisja Europejska, czy w porozumienie z Radą UE, w skład której wchodzą szefowie wszystkich państw członkowskich.

Z jednej strony udział Rady Europejskiej mógłby stwarzać dla Polski szansę na uniknięcie zastosowania takiego mechanizmu (o ile rzeczywiście wejdzie on w życie), bo wówczas moglibyśmy na tym forum liczyć na wsparcie Węgier. A przynajmniej mieć taką nadzieję. Z drugiej jednak strony trzeba brać pod uwagę, że KE, decydując się na tak radykalne w sumie rozwiązanie, stworzyłaby martwy przepis. Dlatego pojawiają się głosy, że takie rozwiązanie znajdzie się w aktach wykonawczych, do których przyjęcia nie trzeba jednomyślności.

Według Komisji w rozporządzeniu nie chodzi o wpływanie na systemy sądownictwa krajów członkowskich, a o zapewnienie właściwego środowiska prawnego dla wydatkowanych z budżetu UE pieniędzy. 

- My się mocno tym propozycjom sprzeciwiamy, widzimy również, że bardzo wiele krajów, szczególnie krajów naszego regionu, też się przeciwstawia tego typu rozwiązaniom. Wydaje nam się, że jest bardzo wątła podstawa prawna, szczególnie traktatowa dla tego typu rozwiązań. W szczególności jeżeli chodzi o politykę spójności, to możemy powiedzieć, że w tych rozmowach jest za dużo polityki, a za mało spójności - twierdzi Jerzy Kwieciński.

Jest wreszcie, dziś jeszcze mglista, ale przecież nie do końca zapomniana koncepcja tworzenia odrębnego budżetu strefy euro i nasuwające się przy tym pytanie: czy powstanie on kosztem budżetu całej UE, czy raczej obok niego? Z jednej strony autorzy tego pomysłu zapewniali, że chodziłoby o odrębnie finansowany mechanizm stabilizacyjny. Z drugiej jednak obecne deklaracje o gotowości do zwiększenia składek narodowych do unijnego budżetu wskazywałyby, że o ile odrębny budżet eurolandu powstanie, to kosztem budżetu ogólnego. Trudno sobie bowiem wyobrazić, by po zgodzie na wzrost składki rządy eurolandu chciały wyłożyć dodatkowe pieniądze na odrębny budżet.

- Przekształcenia Unii Europejskiej, czyli ściślejsza integracja wokół strefy euro też znajdzie zapewne odzwierciedlenie w unijnym budżecie. Ostateczny kształt budżetu jest nierozerwalnie związany z wynikiem obecnej debaty o przyszłości wspólnoty, ba, przesądzi o tym, jak będzie wyglądać przyszła Unia - twierdzi Jan Olbrycht.

Przedstawienie projektu będzie niejako sygnałem do rozpoczęcia już bardziej konkretnych negocjacji 27 państw członkowskich. To będzie morderczy negocjacyjny maraton, bo o pieniądze będzie coraz trudniej, a stawka w tej rozgrywce jest znacznie większa niż miliardy euro.