Rola BOŚ będzie tylko rosła

Wyzwania

Jednym z największych wyzwań, przed którymi stoi świat, jest transformacja gospodarki w kierunku neutralności klimatycznej. Pomimo zawarcia przez 190 krajów Porozumienia Paryskiego z 2015 r., rośnie stężenie dwutlenku węgla w atmosferze, najważniejszego gazu cieplarnianego (GHG). W 2019 r. światowa jego emisja przekroczyła 36,8 G ton, wobec 36,6 Gt rok wcześniej. To m.in. dlatego bieżąca dekada ma być okresem działań na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju.

Tempo przyrostu emisji zwolniło w 2020 r., z powodu załamania wielu gospodarek dotkniętych pandemią COVID-19. Ale było także efektem wielkich zmian w energetyce, gdzie wykorzystuje się w większym zakresie odnawialne źródła energii.

Tylko w 2019 r. moc zainstalowana OZE na świecie wzrosła o 177 GW. W pierwszym półroczu 2020 r. farmy wiatrowe i fotowoltaiczne na całym świecie wyprodukowały o 14 proc. więcej energii z OZE niż rok wcześniej (w Unii Europejskiej o 21 proc.) i miały 10-proc. udział w łącznej zużytej energii.

Tempo zmian musi jednak przyspieszyć – wskazują analizy. Jeżeli świat ma utrzymać wzrost temperatury poniżej 1,5°C, wymaga to zmniejszenia do 2030 r. emisji ze spalania węgla o ok. 80 proc. – z 14 Gt CO2 w 2019 r. do 3 Gt CO2 w okresie roku 2030-2035. Potrzebne jest uruchomienie na bardzo dużą skalę nakładów inwestycyjnych.

Te globalne wyzwania są także polskimi.

– Uwarunkowania regulacyjne, determinujące transformację energetyczną, oznaczają konieczność poniesienia znaczących inwestycji przez grupy energetyczne – mówi Łukasz Tarnawa, główny ekonomista BOŚ. – Łączne koszty transformacji miksu paliwowo-technologicznego wytwarzania energii elektrycznej szacowane są na ok. 250-260 mld zł w perspektywie do 2030 r. (do 2040 r. – 340 mld zł).

Inwestycje

Wyzwaniom klimatycznym można sprostać m.in. poprzez zmiany technologiczne oraz upowszechnianie najnowszych rozwiązań w produkcji energii i jej konsumpcji.

Towarzyszą temu korzystne tendencje wzrostu wydajności instalacji oraz obniżka kosztów ich produkcji. O przemianach i osiąganiu dojrzałości tych technologii świadczy to, że w wielu przypadkach odnawialne źródła energii są już tańsze niż nowe projekty wykorzystujące paliwa kopalne.

Według Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA), ujednolicony koszt energii (LCOE) dla lądowej energetyki wiatrowej spadł w latach 2010-2019 o 39 proc. –  z 86 USD/MWh do 53 USD. Tylko w 2019 r. koszt ten zmalał o 9 proc. rok do roku. Dla fotowoltaiki LCOE potaniał w omawianym okresie aż o 82 proc. (z ok. 378 USD/MWh do 68 USD).

Doskonalenie technologii spowodowało z kolei wzrost współczynnika wydajności fotowoltaiki – z poziomu 27 proc. w 2010 r. do 36 proc. w 2019 r.

Przemiany technologiczne z zakresu ochrony środowiska – ale także plany działań w obszarach takich, jak: gospodarka w obiegu zamkniętym, rolnictwo, bioróżnorodność oraz zwalczanie zanieczyszczeń – wymagają inwestycji. Dlatego coraz większą rolę zaczynają pełnić „zielone” banki. Ich kompetencje pozwalają pokonywać bariery realizacji projektów inwestycyjnych.

One też, w tym BOŚ, są pasem transmisyjnym dedykowanych na cele ochrony środowiska środków unijnych i krajowych.

- Projekty niespełniające zasad zrównoważonego rozwoju w rozumieniu Europejskiego Zielonego Ładu będą miały trudności z pozyskaniem finansowania (taksonomia UE) - podkreśla Adam Kostrzewa. - Z finansowania inwestycji sprzecznych z wytycznymi UE wycofał się Europejski Bank Inwestycyjny. Wszystko wskazuje na to, że już wkrótce w tym samym kierunku podąży większość instytucji finansowych.

Jakie plany, jakie środki?

Unia Europejska od lat realizuje działania na rzecz niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki. Z dobrymi efektami.

W latach 1990-2018 UE zredukowała o 23 proc. emisję GHG. Do 2030 r. chce ją zmniejszyć o 40-55 proc. W ogłoszonej w lipcu 2019 r. strategii zakłada się, że UE do 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych (netto).

Za tymi planami stoją konkretne pieniądze. Wieloletni budżet UE na lata 2021-2027 ma łączną wartość 1824,3 mld euro. Dla Polski wynegocjowano około 139 mld euro w formie dotacji oraz 34 mld euro w formie pożyczek. Oznacza to, że Polska będzie mogła skorzystać łącznie z ponad 776 mld zł wsparcia (w cenach bieżących).

Polska będzie więc największym beneficjentem polityki spójności UE i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST), przeznaczonego na łagodzenie kosztów społecznych dla regionów wymagających najgłębszych zmian prowadzących do dekarbonizacji. FST jest częścią planu finansowania działań klimatycznych, o wartości 1 biliona euro, na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ).

EZŁ poza działaniami na rzecz ochrony klimatu obejmuje także projekty inwestycyjne w takich obszarach, jak: rolnictwo, gospodarka w obiegu zamkniętym, bioróżnorodność oraz zwalczanie zanieczyszczeń.

Ekologia w polskich dokumentach strategicznych

Polska wytyczyła w ostatnich dwu latach kilka programów o charakterze strategiczno-planistycznym, spójnych z unijnymi programami na rzecz niskoemisyjnej i oszczędzającej zasoby gospodarki oraz z Europejskim Zielonym Ładem. Są wśród nich m.in.:

- Polityka ekologiczna państwa 2030, z lipca 2019 r. (strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej),

- Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 (z 30 grudnia 2019 r.),

- Projekt polityki energetycznej polski do 2040 r. (z trzema filarami: sprawiedliwa transformacja, zeroemisyjny system energetyczny, dobra jakość powietrza),

- Projekt programu przeciwdziałania niedoborowi wody na lata 2021-2027 z perspektywą do roku 2030,

- Strategiczny plan adaptacji dla sektorów wrażliwych na zmianę klimatu do roku 2020, z perspektywą do roku 2030.

Mechanizmy wsparcia

Ponadto w kilku strategicznych dokumentach unijnych i krajowych określono mechanizmy wspierania rozwoju inwestycji proekologicznych, np. systemy wsparcia dla OZE i poprawy efektywności energetycznej są zdefiniowane w ustawach:

- o odnawialnych źródłach energii (z trzema mechanizmami wspierania rozwoju OZE: system aukcyjny dla inwestujących przedsiębiorców w OZE, system stałych taryf i kontraktów różnicowych oraz system opustów, przewidziany dla mikroinstalacji OZE),

- o efektywności energetycznej (z mechanizmem białych certyfikatów),

- o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (jej nowela z 2019 r. wprowadziła system wsparcia, zastępując wcześniejszy mechanizm  świadectw pochodzenia z kogeneracji),

- o wspieraniu termomodernizacji i remontów (zachęca inwestorów do kompleksowej termomodernizacji budynków i mieszkań).

Ta ostatnia ustawa została znowelizowana w ub.r. Zakłada udoskonalenie pilotażowego programu Stop Smog, utworzenie Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków oraz usprawnienie programu Czyste Powietrze. Powstanie też Fundusz Ekologiczny Poręczeń i Gwarancji. Będą z niego udzielane gwarancje lub poręczenia spłaty kredytów i pożyczek udzielonych na projekty typu termomodernizacja i wymiana źródeł ciepła.

Fundusz ma działać przy BGK, będzie zasilany środkami przez NFOŚiGW.

Plan zielonych inwestycji

Oprócz mechanizmów pomocowych zdefiniowanych w wymienionych ustawach, wsparcie dla szerokiego zakresu inwestycji ujęte jest także w programach tworzonych przez instytucje powołane do wspierania działalności proekologicznej. Wśród nich wiodącą rolę pełni NFOŚiGW, główny akcjonariusz BOŚ.

Programy funduszu obejmują krajowe środki na ochronę środowiska będące w jego dyspozycji lub środki zagraniczne, których jest operatorem, a pochodzące z funduszy UE lub z funduszy norweskich (Mechanizm EOG i Mechanizm Norweski).

W 2020 r. wszystkie programy NFOŚiGW utworzyły pakiet, ogłoszony przez ministra klimatu pod nazwą Plan zielonych inwestycji. Zgodnie z nim do dyspozycji inwestorów postawiono 7,8 mld zł.

Programy skierowane są do przedsiębiorców, samorządów i osób fizycznych, i ułożone zostały w pięciu blokach tematycznych:

- czyste ciepło (4,09 mld zł),

- wspólna energia (2,27 mld zł),

- woda dla Polski (0,30 mld zł),

- eko-transport (0,90 mld zł),

- innowacyjna energetyka (0,17 mld zł).

Szacuje się, że dzięki zaoferowanemu wsparciu powstaną inwestycje proekologiczne o wartości ponad 22 mld zł.

Oferta produktów proekologicznych BOŚ

Strategia BOŚ, który jest jednym z głównych filarów systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce, skupia się na zapewnieniu dostępności środków na „dobrze przygotowane” projekty proekologiczne.

Bank współpracuje na szczeblu rządowym z NFOŚiGW oraz z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a na szczeblu lokalnym – z samorządami gmin.

Oferta BOŚ uzupełnia programy priorytetowe NFOŚiGW, tj. poszerza dostępność i możliwości finansowania inwestycji ekologicznych, w tym m.in. zmniejszających emisje zanieczyszczeń z domów jednorodzinnych czy zwiększających poziom retencji wód.

– W zakresie specjalistycznej oferty produktowej tworzymy produkty EKO „szyte na miarę” i odpowiadające na potrzeby konkretnych branż i klientów – dodaje Łukasz Kozioł, dyrektor Departamentu Zarządzania Produktami w BOŚ.

Bank zaangażowany jest w rozwój ruchu prosumenckiego w Polsce, oferując eko-kredyt na instalacje fotowoltaiczne. W ub. roku zaangażował się we wspieranie programu Mój prąd, który służy rozwojowi mikroinstalacji fotowoltaicznych w budynkach jednorodzinnych. Bank oferuje finansowanie pomostowe i uzupełniające dla beneficjentów programu, którzy oczekują na dotację.

W lutym 2020 r. bank podpisał nową umowę o współpracy z WFOŚiGW w Gdańsku. Wspólna oferta zakłada, że klienci realizujący przedsięwzięcia prośrodowiskowe na terenie województwa pomorskiego, mogą skorzystać z kredytów z dopłatami funduszu do oprocentowania.

BOŚ współpracuje także z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI). Za pośrednictwem BOŚ wielu inwestorów, realizujących projekty ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, mogło skorzystać z linii kredytowej EBI z komponentem Climate Action.

Dla przedsiębiorców projektujących inwestycje proekologiczne, którym brakuje akceptowalnego przez bank zabezpieczenia, BOŚ oferuje Kredyt EKOoszczędny, uzupełniony w 2019 r. dzięki współpracy z BGK o gwarancję Biznesmax. Raty kredytu mogą być spłacane z oszczędności osiągniętych w wyniku realizacji przedsięwzięcia.

Akcja kredytowa

W 2019 r. BOŚ udzielił niemal 3,5 tys. kredytów proekologicznych w łącznej kwocie 1,91 mld zł. Była ona o 121,3 proc. większa w stosunku do 2018 r.

Kredyty przyznane zostały głównie na finansowanie projektów z dziedziny: ochrony atmosfery (w tym na budownictwo zrównoważone), poprawy efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii.

Saldo kredytów proekologicznych na koniec 2019 r. wynosiło 4,45 mld zł i było wyższe o 32,2 mln zł w stosunku do stanu z 31 grudnia 2018 r.

W pierwszych trzech kwartałach 2020 r. (dane za cały ub.r. dostępne będą w kwietniu) BOŚ, podobnie jak cały sektor bankowy poddany skutkom pandemii, zanotował spadek sprzedanych kredytów – o 31,5 proc. mniej rdr (do 2,3 mld zł). W mniejszym stopniu zmalała sprzedaż kredytów proekologicznych (na łączną wartość 1 mld zł) i wyniosła 17 proc.

– Szok gospodarczy związany z pandemią spowodował wyraźne osłabienie akcji kredytowej w sektorze bankowym – podkreśla Łukasz Tarnawa. – Z jednej strony wyraźnie obniżył się popyt na kredyt, głównie ze strony podmiotów korporacyjnych, z drugiej strony zwiększyła się ostrożność banków w udzielaniu kredytów.

W rezultacie w 2020 r. wartość kredytów dla przedsiębiorstw obniżyła się o prawie 18 mld zł, czyli o blisko 5 proc. w skali roku.

- Oczekiwana w tym roku poprawa sytuacji gospodarczej powinna przynieść powrót wzrostu kredytów korporacyjnych - dodaje główny ekonomista BOŚ. - Prognozujemy, że kredyty dla przedsiębiorstw wzrosną o ok. 5 mld zł w skali roku.

Łączna kwota kredytów proekologicznych BOŚ na 30 września 2020 r. wynosiła 4,7 mld zł i wzrosła o 4,6 proc. w porównaniu ze stanem z końca 2019 r.

Efekty

Zadania finansowane przez BOŚ, a ujęte kredytami proekologicznymi, przyczyniają się do osiągania dużych efektów ekologicznych w różnych dziedzinach ochrony środowiska.

W 2019 r. z pomocą banku zakończono realizację 811 inwestycji proekologicznych, o łącznej wartości kosztorysowej 651,3 mln zł. Gros nich (77 proc.) stanowiły inwestycje z zakresu ochrony atmosfery.

Te zakończone w 2019 r. pozwoliły:

- zredukować o 74 795,52 ton/rok emisję CO2, w tym 70 309 ton/rok dzięki instalacjom OZE,

- zmniejszyć emisję pyłów o 58,04 ton/rok, w tym 43,6 ton/rok dzięki instalacjom OZE, 

- zmniejszyć emisję dwutlenku siarki o 100,9 ton/rok,

- ograniczyć o 290 607,1 GJ/rok zużycie i straty ciepła,

- o 63 186,8 MWh/rok zwiększyć produkcję energii z OZE.

- BOŚ jest najbardziej zielonym bankiem w Polsce, kredyty ekologiczne mają 36-proc. udział w naszym portfelu kredytowym - zaznacza Adam Kostrzewa. - Rosnąca świadomość społeczeństwa w zakresie  konieczności zastosowania i powszechnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii staje się standardem i  potrzebą generującą inwestycje. Z pewnością w najbliższej perspektywie będzie systematycznie rosła wartość zaangażowania środków finansowych w lądowe i morskie elektrownie wiatrowe, komercyjne farmy fotowoltaiczne i biogazownie, a zapewne także projekty wodorowe.

Studium przypadku – fotowoltaika

Działający od 2016 r. system wsparcia aukcyjnego dla inwestycji OZE wpłynął znacząco na zwiększenie zainteresowania inwestorów realizacją nowych instalacji fotowoltaicznych. A wysokość proponowanych przez Ministerstwo Klimatu cen referencyjnych dla projektów OZE gwarantuje satysfakcjonujący zwrot z inwestycji. Wpływa to na zainteresowanie banków i inwestorów realizacją takich projektów.

Jednym z projektów finansowanych przez BOŚ była budowa 9 farm fotowoltaicznych realizowanych przez spółkę Solviol – 1, należącą do Warszawskiego Przedsiębiorstwa Mostowego MOSTY.

Została ona zrealizowana przy wykorzystaniu środków pochodzących z kredytu BOŚ. Został on udzielony z linii Climate Change Action Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Dziewięć wybudowanych przez Solviol – 1 farm, o mocy do 1 MW, umożliwi wprowadzenie do sieci elektroenergetycznej ponad 8,5 tys. MWh/rok zielonej energii. Przekłada się to zarazem na redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza w skali roku: dwutlenku węgla - 6870 ton, dwutlenku siarki - 6,11 ton, tlenków azotu - 5,66 ton, pyłu - 0,32 ton.

Studium przypadku – biogazownia

Spółka Wind Grupa ADJ zbudowała w 2020 r. w woj. zachodniopomorskim biogazownię rolniczą o mocy 999 kW. W procesie mokrej fermentacji metanowej przetwarza ona na biogaz substraty pochodzenia rolniczego, w tym: kiszonki z kukurydzy i traw, pulpę ziemniaczaną i gnojowicę. Biogaz służy do produkcji energii elektrycznej i ciepła, w jednostce kogeneracji.

W efekcie także ta inwestycja zwiększyła wykorzystanie OZE, zarazem spółka w znacznej mierze przyczynia się do ochrony powietrza. Efektem inwestycji jest brak emisji zanieczyszczeń do atmosfery z konwencjonalnych źródeł energii o wolumenie w skali roku: CO2 - 6232,5 ton, tlenku węgla - 2,1 ton, dwutlenku siarki - 6,346 ton, tlenku azotu - 7,8 ton, pyłu - 0,404 ton.

Inwestycja została w 34,5 proc. sfinansowana z kredytu inwestycyjnego udzielonego przez BOŚ oddział we Wrocławiu. Uzyskała ona dofinansowanie, w formie dotacji, w wysokości ok. 55 proc. z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020.

Studium przypadku – poprawa efektywności energetycznej

Grodkowskie Zakłady Wyrobów Metalowych, o ponad stuletniej tradycji, produkują sprzęt przeciwpożarowy, butle gazowe i zbiorniki LPG.

Przedsiębiorstwo w 2019 r. zrealizowało projekty modernizacyjne polegające na: wymianie energochłonnego oświetlenia na energooszczędne LED, zmianie sposobu ogrzewania z węglowego na gazowe oraz prace termomodernizacyjne.

W wyniku wymiany oświetlenia producent uzyskał oszczędności w kosztach mniejszego o 12,53 MWh/rok zakupu energii elektrycznej. Lepsze ocieplenie ścian zewnętrznych pozwoliło uzyskać oszczędność 5400 kWh/rok energii cieplnej, uciekającej wcześniej w powietrze. Natomiast przejście z ogrzewania węglowego na ekologiczne gazowe pozwoliło na uniknięcie emisji do atmosfery w skali roku: dwutlenku węgla - 15,48 ton, tlenku węgla - 79,38 ton, dwutlenku siarki - 33,84 ton, pyłu - 52,2 ton.

Inwestycje te zostały w 100 proc. sfinansowane z kredytu EKOoszczędnego udzielonego przez BOŚ oddział we Wrocławiu.