Integracja regionalnego rynku gazu celem Towarowej Giełda Energii

20 lat temu Towarowa Giełda Energii rozpoczęła działalność operacyjną. Przez dwie dekady giełda budowała swoją pozycję na arenie krajowej i międzynarodowej, stając się jedną z największych i najbardziej płynnych giełd w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Obecnie przed TGE stoją nowe wyzwania: TGE chce i może odegrać kluczową rolę w integracji rynku gazu w regionie, wykorzystując wiedzę oraz dotychczasowe doświadczenia. Planuje też rozwijać nowy obszar biznesowy w postaci rynku rolnego.

Jednym z najmocniej rozwijających się rynków na Towarowej Giełdzie Energii stanie się z pewnością rynek gazu.
Z jednej strony będzie to efekt rosnącego krajowego zużycia gazu, a z drugiej pracy połączeń międzynarodowych: Baltic Pipe, polsko-litewskiego interkonektora GIPL oraz interkonektora łączącego Polskę ze Słowacją.
To, co się dzieje na polskim rynku gazu i na rynku gazu w regionie Morza Bałtyckiego i szerzej Trójmorza, jest olbrzymią szansą dla TGE.

30 czerwca 2000 roku Towarowa Giełda Energii, wówczas Giełda Energii, rozpoczęła działalność operacyjną uruchamiając pierwszy rynek, jakim był Rynek Dnia Następnego energii elektrycznej.
W 2005 roku powierzono TGE stworzenie i prowadzenie Rejestru Świadectw Pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OZE, a w 2007 roku również dla kogeneracji. Równolegle z Rejestrami uruchomiony został Rynek Praw Majątkowych, umożliwiający obrót prawami majątkowymi wynikającymi ze świadectw pochodzenia.

Tak rodziła się Giełda…

W roku 2008 TGE uruchomiła Rynek Terminowy Towarowy (RTT) energii elektrycznej, który jest obecnie największym z rynków energii elektrycznej pod względem wolumenów obrotu. Transakcje na RTT mogą być zawierane na dostawę fizyczną energii w dłuższym horyzoncie czasowym, co pozwala sprzedawcom i dużym odbiorcom energii prognozować ceny i optymalizować swoje koszty sprzedaży i zakupu.

Dwa lata później, w 2010 r., dzięki wzrastającej dynamice obrotów na TGE oraz wystarczającej płynności, poprzez mechanizm market coupling nastąpiło połączenie stałoprądowe łączące Polskę i Szwecję (SwePol Link).

W roku 2015 TGE uzyskała status NEMO na rynku spot energii elektrycznej. Nominacja ta uprawnia TGE do prowadzenia jednolitego mechanizmu łączenia europejskich rynków energii dnia następnego i dnia bieżącego dla polskiego obszaru cenowego.

TGE od wielu lat bierze aktywny udział w budowaniu europejskiego rynku energii angażując się w projekty mające na celu jego współtworzenie. Należą do nich m.in. Single Intraday Coupling - SIDC, czyli Rynek Dnia Bieżącego w modelu XBID oraz Single Day Ahead Coupling - SDAC w modelu PCR.

Atrakcyjność rynku gazu

Pod koniec 2012 roku TGE uruchomiła Rynek Terminowy i Rynek Dnia Następnego gazu ziemnego, a w 2014 roku rozszerzyła swoją ofertę o Rynek Dnia Bieżącego. Dało to początek funkcjonowania i rozwoju giełdy gazu w Polsce. Obecnie aż 70 proc. gazu dostępnego na polskim rynku jest przedmiotem handlu na giełdzie.

Funkcjonowanie rynków prowadzonych przez TGE dobrze odbierają firmy w nich uczestniczące.

- TGE odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju rynku gazu ziemnego i energii elektrycznej - towarów o kluczowym znaczeniu dla polskiej gospodarki. Dzięki przejrzystym regułom zawierania transakcji, TGE stanowi wiarygodny mechanizm ustalania ceny rynkowej tych towarów. Jednocześnie zapewnia bardzo istotne dla uczestników rynku bezpieczeństwo rozliczenia transakcji. Atrakcyjność handlu na TGE przekłada się na rosnące wolumeny obrotów - mówi Jerzy Kwieciński, prezes PGNiG.

Przypomina, że rok 2019 był rekordowy, zarówno jeśli chodzi o gaz ziemny jak i energię elektryczną.

- PGNiG miało w tym istotny udział ze względu na nałożone na spółkę zobowiązanie do sprzedaży określonej części gazu poprzez TGE. W praktyce realizacja obligo giełdowego jest nie tylko kwestią wypełniania przepisów, ale wynika z zaangażowania i realizacji tysięcy transakcji przez pracowników PGNiG. Cieszymy się, że to zaangażowanie jest doceniane, o czym świadczy przyznane spółce wyróżnienie Platynowego Megawata za największą aktywność na rynkach gazu wśród przedsiębiorstw energetycznych w 2019 roku - dodaje Jerzy Kwieciński.

Wielkie gazowe perspektywy

Jednym z najmocniej rozwijających się rynków na TGE będzie z pewnością rynek gazu. Z jednej strony będzie odpowiadało za to rosnące krajowe zużycie gazu, a z drugiej powstające gazowe połączenia międzynarodowe: Baltic Pipe, polsko-litewski interkonektor GIPL oraz interkonektor łączący Polskę ze Słowacją. To, co się dzieje na polskim rynku gazu i na rynku gazu w regionie Morza Bałtyckiego i szerzej Trójmorza, jest olbrzymią szansą dla TGE, ale i również misją spółki dla tej części regionu, wpisująca się w długoterminową strategię.

- W tym regionie jesteśmy jedyną giełdą gazu, która oferuje swoje usługi w pełnym zakresie, a więc na rynku SPOT, na rynku terminowym, z odrębnie wydzieloną izbą rozliczeniową w ramach Grupy TGE. Od dłuższego czasu trwa dyskusja nt. polskiego hubu gazowego, jako giełda uczestniczymy w tym projekcie i planujemy aktywny udział we wszystkich pracach wdrożenia regionalnego centrum handlu gazem w tej części Europy. Oczywiście jest to proces długi, wymagający wielu ustaleń nie tylko na poziomie krajowym, ale także międzynarodowym. Korzyści ekonomiczne, jakie przyniesie projekt dla państw regionu są oczywiste - przekonuje Piotr Zawistowski, prezes TGE.

- Właśnie m.in. w kontekście hubu gazowego analizujemy możliwość wprowadzenia instrumentów finansowych na gaz, które są standardem na innych giełdach europejskich, co wymagać będzie również wsparcia największych graczy na tym rynku - dodaje Zawistowski.

Nad rozwojem regionalnego rynku gazu trwają rozmowy m.in. pomiędzy rządami Polski i Litwy. O rynku gazu ziemnego w lipcu 2020 r. rozmawiał Michał Kurtyka, minister klimatu z ministrem energii Litwy Žygimantasem Vaičiūnasem. Jak podkreślił minister Kurtyka, polsko-litewski gazociąg (GIPL) jest istotnym elementem integracji rynków gazu w krajach bałtyckich z resztą UE.

- Będzie to doskonała podstawa do dalszego zacieśniania współpracy między Polską a Litwą. Gazociąg umożliwi rozszerzanie zakresu współpracy w zakresie handlu gazem, a także wzmocni bezpieczeństwo regionalne i znaczenie naszych rynków na arenie międzynarodowej - powiedział Michał Kurtyka.

Jak zapewnił, Polska jest w pełni świadoma znaczenia tego projektu dla krajów bałtyckich, w szczególności dla Litwy.

- Staramy się zbudować gazociąg w możliwie najkrótszym czasie. Obecnie podpisywane są umowy z kolejnymi wykonawcami polskich odcinków - dodał Michał Kurtyka.

Duże znaczenie dla gospodarki

Rok 2020 przyniósł otwarcie Rynku Towarów Rolno-Spożywczych, tzw. Platformy żywnościowej, na której można już handlować pszenicą i żytem.

- Towarowa Giełda Energii jako podmiot nadzorowany przez KNF ma zagwarantować przede wszystkim bezpieczny i transparentny obrót energią elektryczną, gazem ziemnym i prawami majątkowymi na terenie RP. Mamy nadzieję, że wkrótce będzie odgrywała podobną rolę w obrocie towarami rolno-spożywczymi za sprawą uruchomionego w marcu 2020 r. rynku towarów rolno-spożywczych, tym samym zapewniając polskim producentom i przetwórcom odpowiedni benchmark cenowy jak i miejsce, w którym będą mogli dokonać transakcji towarem o wystandaryzowanej jakości - wskazuje Krzysztof Sobiech, zastępca dyrektora Departamentu Obrotu Towarami Giełdowymi w Noble Securities.

Noble Securities jest pierwszym domem maklerskim, który rozpoczął świadczenie usług na rynkach TGE.

- Przez lata pracowaliśmy na swoją pozycję i markę, a oferta skierowana do klientów zainteresowanych dostępem do TGE stała się ważnym elementem naszego portfolio produktowego. TGE nieustannie pracuje nad rozwojem swojej oferty i jakością oferowanych usług. Zmiany są często podyktowane współpracą międzynarodową i budzą kontrowersje wśród uczestników rynku. Widzimy jednakże, że z biegiem lat giełda staje się coraz bardziej otwarta na sugestię członków i współpracę z nimi - dodaje Krzysztof Sobiech.

Czytaj także: Giełda energii i gazu w Polsce ma 20 lat