KWK Morcinek

Kopalnia Węgla Kamiennego "Morcinek", KWK Morcinek - zlikwidowana w latach 1998-2002 kopalnia węgla kamiennego koksującego w Kaczycach na Śląsku Cieszyńskim. Jedna z najmłodszych kopalni w Polsce, należąca do Jastrzębskiej Spółki Węglowej (od 1993).

Oznaczenie złoża przez powstaniem kopalni

Pierwsze informacje o próbie oznaczania złoża w rejonie kopalni pochodzą z końca XIX w. W tamtym czasie firma z Ostrawy prowadziła odwierty na obszarze Pogwizdowa, jednakże tamte odwierty nie stwierdziły obecności węgla w tym rejonie. Na początku XX w. ponownie przystąpiono do oznaczania węgla w okolicach Pogwizdowa. Niemiecka firma "Berg-u. Hüttenwerksgeselschaft", w latach 1903-1909 wydrążyła otwór poznawczy "Pogwizdów XIII" o głębokości 1227 m. W latach 1911-1917 Towarzystwo Budowy Kopalni "Bruxer" wykonało w granicach obszaru górniczego "Kaczyce" pięć otworów: "Pogwizdów XI", "Otrębów 13", "Kaczyce D6", "Kaczyce D-17" i "Kończyce Wielkie XVIII". Przypuszcza się, że mimo iż dowiercono się wtedy do pokładów węgla, według ówczesnej wiedzy eksploatację tychże oceniono jako nieopłacalną, a wręcz niemożliwą.

Dokumentacja tych odwiertów znajdowała się do roku 1962 w czechosłowackich archiwach, kiedy to została przekazana Państwowemu Instytutowi Geologicznemu. W latach 1944-45 niemiecka firma "Haniellueg" wykonała odwiert "Kaczyce Górne IV/43", którego drążenie zostało przerwane wraz z końcem wojny na głębokości 1059,7 m. Wzrost zapotrzebowania na węgiel koksujący po 1945 r. spowodował, że zaczęto ponownie poszukiwać nowych złóż węgla. W 1953 roku Przedsiębiorstwo Poszukiwań Nafty i Gazu wykonało otwór "Kończyce Wielkie I" o głębokości 1206 m. W 1959 r. wykonano otwór "Brzezówka IG-1", o głębokości 1551,9 m. Próbki z tego ostatniego odwiertu zostały dogłębnie zbadane pod kątem przewierconych warstw i ich szacowanej grubości. Na podstawie powyższych odwiertów oraz korzystając z otrzymanych dokumentacji z odwiertów wykonanych wcześniej przez Niemców na początku XX w.

Państwowy Instytut Geologiczny opracował Dokumentację geologiczną złoża węgla kamiennego "Brzezówka - Kaczyce" w kategorii C2. Dokumentacja ta stwierdzała duże zawartości bilansowe węgla w rejonie miejscowości Kaczyce-Pogwizdów-Kończyce. To opracowanie spowodowało, że kierownictwo Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego dążyło do budowy kopalni w tym rejonie. Jednak ze względu na sytuację polityczną decyzja została zawieszona. Do planów budowy powrócono w drugiej połowie lat 70., na skutek polityki ekonomiczno-gospodarczej rządu Edwarda Gierka. Mimo dość słabego rozpoznania złoża, na fali ciągłego rozwoju przemysłu wydobywczego, zdecydowano o budowie kopalni.

Decyzja oprócz znaczenia dla przemysłu miała jeszcze jedno, równie istotne podłoże. W bezpośrednim rejonie granicy państwowej, w odległości 1600 - 1800 m od Olzy znajdowały szyby główne czechosłowackiej kopalni ČSM, a nieco dalej kopalni im. 9-go Maja. Przy tak niewielkiej odległości od granicy na najwyższych szczeblach władzy istniało podejrzenie, że czechosłowackie kopalnie, mając przecież w swoich archiwach poniemieckie oszacowania polskich złóż w tamtym rejonie, mogły chcieć podbierać węgiel z filaru ochronnego Olzy lub nawet eksploatować węgiel po polskiej stronie. Wobec tych okoliczności zdecydowano o budowie kopalni.

Decyzją Prezydium Rządu nr 52/77 z dnia 13 maja 1977 r., zdecydowano o rozpoczęciu w 1978 r. budowy kopalni Kaczyce (nazwa ta była używana do 1986, kiedy kopalni nadano imię Gustawa Morcinka). Równolegle Minister Górnictwa powołał zespół któremu zlecił opracowanie Studium przedprojektowego zagospodarowania złoża węgla koksującego w rejonie Kaczyc.

Powstanie i budowa kopalni

W grudniu 1977 r. Biuro Projektów Górniczych w Gliwicach opracowało Studium budowy kopalni węgla kamiennego "Kaczyce (był to de facto projekt budowy kopalni). W tym samym czasie przystąpiono do wykonywania kolejnych odwiertów na terenie przyjętego obszaru górniczego w celu lepszej diagnostyki złóż. W latach 1977-1978 wykonano 11 otworów. Badanie pobranych próbek potwierdziły występowanie węgla typu 35 praktycznie od stropu karbonu.

CZYTAJ WIĘCEJ

Stwierdzono też, że pokłady węgla są znacznie większe, aniżeli prognozowano z wcześniej wykonanych odwiertów. Obszar górniczy ustalono na 22,6 km². Prace nad projektem kopalni przebiegały nadzwyczaj szybko. Zlecenie wykonania projektu Biuro Projektów Górniczych w Gliwicach otrzymało 14 maja 1977 r., a już po trzech miesiącach, 10 września 1977 r. wytyczono otwór badawczy pod szyb. W projekcie kopalni uwzględniono dwa etapy budowy kopalni. Docelowo po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia kopalnia miała wydobywać 12 Gg węgla na dobę netto.

Dyrekcja budowanej kopalni znajdowała się w Żorach. Była ona wspólna dla wszystkich nowych inwestycji górniczych w ROW i nosiła nazwę Świerklany-Suszec-Kaczyce w budowie".
Już po rozpoczęciu prac budowlanych zmieniono lokalizację szybów - szyby I i II umieszczono bliżej siebie, ale także bliżej granicy z Czechosłowacją i z rzeką Olzą (co ciekawe: decyzja o zmianie lokalizacji szybów została podjęta na podstawie fenomenalnej, jak się później okazało, intuicji ówczesnego głównego geologa budowanej kopalni).

Dla potwierdzenia słuszności tej decyzji, jako korzystniejszej dla całej inwestycji, wykonano dwa dodatkowe otwory badawcze w miejscach planowanych szybów. Badania potwierdziły, że w tych miejscach głębokość potrzebna dla osiągnięcia stropu karbonu będzie najmniejsza, a także stwierdzono brak występowania poziomów kurzawkowych, które mogłyby wykluczyć zamierzone lokalizacje.

Zmiana miejsc usytuowania szybów pozwoliła przyspieszyć znacznie realizację przedsięwzięcia (ponieważ zmniejszyła się odległość między szybami I i II). Szyby głębiono z wcześniejszym odwodnieniem i odgazowaniem warstw skalnych za pomocą pomocniczych odwiertów z powierzchni (wykonano 10 takich otworów do głębokości ok. 600 m każdy). Szyby głębiło Przedsiębiorstwo Budowy Szybów z Bytomia. Szyb I rozpoczęto budować od stycznia, a szyb II od marca 1978 r. Równolegle do głębienia szybów na powierzchni instalowano fundamenty pod wieżę szybową, a także potrzebną dla późniejszego zakładu infrastrukturę.

Podczas głębienia szybów spotkano się ze znacznymi problemami z odwodnieniem (szczególnie w przypadku szybu I) - po przekroczeniu trzechsetnego metra miejscami woda wydobywała się do 300 l/min. Wobec tego od trzechsetnego metra rozpoczęto montaż obudowy dwuwarstwowej. Szyby ukończono 1 marca 1982 r. W tym samym miesiącu zamontowano stałe maszyny wyciągowe i przystąpiono do głębienia korytarza łączącego szyby I i II. Głębienie szybów zakończono w 1985 r. Kopalnia posiadała wtedy trzy szyby, wszystkie o średnicy 8 m.:

Szyb I o głębokości 1143 m, ukończony w marcu 1982 r.
Szyb II o głębokości 1213 m, ukończony w styczniu 1985 r.
Szyb III (wentylacyjny) o głębokości 1140 m, ukończony w wrześniu 1983 r.

Planowano jeszcze budowę szybów IV i V, ale wskutek tragicznego stanu finansów kopalni na początku lat 90. z budowy zrezygnowano (szyb V wykopano do głębokości 650 m). Częściowo wykonany szyb V wykorzystywany był przez cały okres pracy kopalni jako podziemny zbiornik metanu.

Kopalnia posiadała zelektryfikowaną bocznicę kolejową, towarową stację kolejową, lokomotywownię, zakład ciepłowniczy (uruchomiony w 1984 głównie na potrzeby kopalni, osiedla przykopalnianego oraz osiedla Pogwizdów) oraz rozbudowaną infrastrukturę naziemną. Dla górników powstały nowe osiedla mieszkaniowe w Kaczycach, Pogwizdowie i Cieszynie. Przy kopalni rozwijał się klub sportowy - Morcinek Kaczyce, a od 1985 także klub żeglarski Naktuz.

PODOBAŁO SIĘ? PODZIEL SIĘ NA FACEBOOKU