KWK Murcki-Staszic

Na zasoby leżące w polu "Reserve" zwrócono uwagę dopiero w roku 1955, kiedy to zapotrzebowanie na węgiel zaczęło gwałtownie wzrastać. Rozważano, aby na tym terenie powstały nowe szyby K.W.K. "Wieczorek", jednak w ostatecznej wersji zdecydowano się na zbudowanie odrębnej kopalni. W związku z powyższym 1957 roku Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego zleciło odpowiednim instytucjom opracowanie projektu Kopalni Węgla Kamiennego "Staszic".

HISTORIA RUCHU STASZIC

W czasie projektowania zakładano, że będzie to najnowocześniejsza kopalnia w polskim górnictwie węglowym. Dlatego nadanie jej imienia Stanisława Staszica, człowieka, który w swoich czasach był symbolem postępowej myśli technicznej, prekursorem nowoczesnego górnictwa, nie jest przypadkiem.
Projekt kopalni został zatwierdzony 5 lutego 1958 roku przez Główną Komisję Oceny Projektów Inwestycyjnych Ministerstwa.
W dniu 2 października 1958 roku Ministerstwo Górnictwa i Energetyki utworzyło dla kopalni "Staszic" obszar górniczy Giszowiec o wielkości 11,987 km2.
Na mocy zarządzenia tegoż Ministerstwa 1 stycznia 1959 roku zostało utworzone przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego "Staszic" w budowie.
Budowę Kopalni Węgla Kamiennego STASZIC" rozpo-częto 3 stycznia 1959 roku od głębienia szybów.
Do eksploatacji kopalnia formalnie została oddana 20 lipca 1964 roku w strukturze opartej o szyb wdechowy II i szyb wentylacyjny V na założonym poziomie wydobywczym na głębokości 500m. Nadal jednak kopalnia była przedsiębiorstwem w budowie, a jej dokończenie wymagało poważnych nakładów inwestycyjnych prowadzonych jeszcze przez kilka lat. W trakcie budowy kopalni zastosowano wiele nowatorskich rozwiązań technicznych i technologicznych pozwalających skrócić cykl jej budowy oraz zmniejszyć nakłady inwestycyjne.
Pierwszą eksploatację prowadzono tylko jedną ścianą wydobywczą nr 101 w pokładzie 364 wyposażoną w najnowocześniejsze maszyny i urządzenia, przy czym wyznacznikiem nowoczesności był wówczas płytko - zabiorowy kombajn Andersen-Boyes16 z napędem cięgnowym, poruszającym się po przenośniku pancernym typu Samson. Wydobycie ze ściany wynosiło 1000 - 1200 t/d.
W zakresie inwestycji technicznych należało dokończyć budowę szybu I wraz z wyposażeniem, zbudować poziom wydobywczy 720m, oraz zakończyć budowę zakładu przeróbczego, a przede wszystkim doprowadzić do końca budowę trzech szybów wentylacyjno-materiałowych. Do realizacji pozostała większość prac związanych z doprowadzeniem kopalni do planowanej zdolności produkcyjnej założonej na poziomie 10 000 t/d
.
W roku 1968 zakończono uruchamianie urządzeń pod-sadzkowych przy szybie IV, dwa lata później oddano do ruchu poziom wydobywczy 720m.
Docelowe planowane wydobycie uzyskano w IV kwartale 1973 roku i wynosiło ono 10 000 t/d.
Od roku 1970 eksploatacja została w całości zmechanizowana.
W następnych latach w wydobycie podnoszono do 12 000 t/d, 13 000 t/d, a w II kwartale 1990 roku osiągnięto wydobycie na poziomie 16 000 t/d. Wzrastające wydobycie kopalni wymusiło w latach 1978 - 1982 przeprowadzenie dużych inwestycji na przebudowę i modernizację zakładu przeróbczego zwiększającą wydajność zakładu do 16 000 t/d.
Na kopalni wprowadzano szereg nowych rozwiązań technicznych i technologicznych ułatwiających pracę, zwiększających wydajność i bezpieczeństwo pracowników. Do transportu materiałów zastosowano kolejki podwieszane niemieckiej firmy "Becorit", które zastąpiono później polskimi kolejkami SKL.
W roku 1968 zastosowano po raz pierwszy do transportu dołowego urobku na poziomie 500m wozy samowyładowcze "Granby" o pojemności 5,1m3, a w roku 1975 uruchomiono na poziomie 720m bezzałogowy transport urobku stosując urządzenia zautomatyzowane szwedzkiej firmy "Asea" oraz przeprowadzono pierwsze próby ze spalinową jednoszynową kolejką spągową firmy "Becorit".
W roku 1987 rozpoczęto głębienie nowego szybu wdechowego nr VII umożliwiającego w przyszłości eksploatację zasobów zalegających głębiej i budowę nowego poziomu wydobywczego. Przemiany polityczno - gospodarcze po roku 1990 wymusiły dostosowanie się całego przemysłu węglowego do założeń i reguł gospodarki rynkowej. Wynik ekonomiczny i światowa konkurencja spowodowały konieczność modernizacji frontu eksploatacyjnego kopalni i przekształceń organizacyjnych.
Kopalnia na początku lat dziewięćdziesiątych postawiła na długofalowe inwestycje w przodki ścianowe o wysokiej koncentracji produkcji. Wysokowydajny zmechanizowany kompleks ścianowy wprowadzony dla ściany nr 1002 w pokładzie 352 w polu L na poziomie 500m zastosowano pierwszy raz w polskim górnictwie w 1992 roku. W skład kompleksu weszły maszyny i urządzenia nowej generacji z importu. Dla pierwszego zmechanizowanego kompleksu ścianowego wybrano najnowocześniejsze wyposażenie brytyjskich firm Anderson-Longwall i Meco
Wprowadzenie wysokowydajnych zmechanizowanych kompleksów ścianowych pozwoliło wielokrotnie zmniejszyć liczbę ścian i rejonów wydobywczych, ograniczyć zakres robót przygotowawczych oraz znacznie uprościć strukturę techniczną i organizacyjną kopalni.

HISTORIA RUCHU BOŻE DARY

Kopalnia Murcki jest najstarszą kopalnią na Górnym Śląsku, której początek datuje się od 1657r. W tym roku ówczesny właściciel ziemi pszczyńskiej książę Erdman Leopold V. Promnitz w nominacji dla nowego zarządcy swoich dóbr Adriana V. Rottenburga pisze "Powinien on też się starać, aby węgiel kamienny użytkowano w Kuźnicy w Jaroszowicach i tam gdzie się to da wprowadzać, używać do oczyszczania i ogrzewania żelaza". Ta wzmianka jest dowodem na to, że już w połowie XVII wieku na terenie Murcek wydobywano węgiel kamienny dla celów przemysłowych. W aktach Książąt Pszczyńskich są informacje o znajdujących się pokładach węgla kamiennego w Murckach a dokładnie w miejscu zwanym Kotlisko oddalonym 1/2 mili od Kostuchny. W swoich opisach podróży z 18.04.1754r. wspomniał Rappard o zaleganiu węgla w pobliżu drogi prowadzącej z Mikołowa do Mysłowic. Następnie wręczył on 27.04.1754r próbki węgla, które wydobył w lesie, a dokładnie w kotlisku z pokładu o grubości 2 m ministrowi V. Massow. Dnia 16.05.1755r Rappard ponownie udaje się w podróż do Kostuchny i tu stwierdził, że zarząd dóbr Księcia Pszczyńskiego rozpoczął budowę kopalni. Relacje Rapparda wskazują na dokładną datę rozpoczęcia zorganizowanego wydobycia węgla sposobem podziemnym.
Węgiel w Murckach wydobywano już wówczas od conajmniej stu lat jednakże metodą odkrywkową. W roku 1768 państwo pszczyńskie przechodzi w ręce dynastii Anhalt-Kthen. Od tego czasu rozpoczął się rozkwit górnictwa. Nowy właściciel sprowadził sztygara i dwóch górników z księstwa Stolberg i rozpoczęto wydobywać węgiel fachowo wg prawa górniczego. W 1769 roku Książę rozpoczął budowę Kopalni, którą nazwał Błogosławieństwo Emanuela - Emauelssegen. Zaznaczyć należy, że w kopalni tej prowadzono już eksploatację podziemną, a wydobycie wynosiło kilkaset ton.
W grudniu 1771 roku wysłano na 100 wozach 600 szafli węgla tj. około 43 tony węgla z Murcek do Raciborza. Tam załadowano go na 3 łodzie i spławiono Odrą do Wrocławia. Był to pierwszy wywóz węgla z kopalni w Murckach mający znaczenie reklamowe. W następnym roku węgiel wędrował już drogą wodną do Berlina i Wiednia.
W latach 1780 - 1782 pracował w kopalni w Murckach jako sztygar technik górniczo-hutniczy Christian Ruhberg. Pozostawił on po sobie sławę wynalazcy m.in. po raz pierwszy zaczął on wytapiać cynk z galmanu. W Zagłębiu Górnośląskim zaczęły pojawiać się huty cynku, stosujące węgieł kamienny. Do wytopienia jednej tony cynku zużywano początkowo 20 t węgla. Rozwijające się hutnictwo cynkowe wpłynęło na znaczny wzrost wydobycia węgla w Zagłębiu Górnośląskim.
W samej kopalni w Murckach wydobycie węgla wzrosło w latach 1801/1805 z 5695t do 9967t. Kolejne bardzo dobre lata pod względem wydobycia węgla to lata 1822/1823, gdzie wydobycie wynosiło 15490t.
Zwiększenie wydobycia łączyło się także z postępem w zakresie techniki produkcji węgla. Pokłady węgla udostępniano przez pionowe szyby. Głębokość ich wynosiła od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Do roku 1815 kopalnia miała około 30 szybów, którymi udostępniono pokład 318 zwany Emanuel. Szyby były budowane w odległościach około 50-metrowych od siebie. Do pokładów wydobywczych schodzono jak i wychodzono po drabinie. Węgiel rozcinano systemem chodników i przekopów na filary, które wybierano zwykle na zabierkę. Do obudowy używano w I połowie XIX wieku niemal wyłącznie drewna. Jako pierwsza wprowadziła obudowę betonową kopalnia w Murckach w roku 1900.
Węgiel urabiano przeważnie ręcznie, przy pomocy klinów (szpicaków) i młotków (perlików).
W kwietniu 1815r wybuchł w kopalni pożar spowodowany prawdopodobnie samozapaleniem się drobnego węgla pozostawionego w starych zrobach. Pożar zmusił załogę do porzucenia części wyrobisk i odgrodzenia ich tamami od reszty kopalni. Pożar ten trwał wiele lat i jeszcze w 1824r utrudniał roboty.
W 1868 roku zainstalowano w kopalni w Murckach maszynę parową, która znalazła zastosowanie przy wyciąganiu węgla. W tym okresie wydobycie węgla znacznie wzrastało i wynosiło ono:

w 1869 roku -70,5 tys. t przy załodze liczącej 290 osób,
w 1872 roku -80,7 tys. t przy załodze liczącej 391 osób,

Dalszy wzrost wydobycia węgla nastąpił w latach

w 1887 roku -111,7 tys. t przy załodze liczącej 468 osób,
w 1879 roku -162,3 tys. t przy załodze liczącej 523 osoby.

W latach sześćdziesiątych XIX wieku w kopalni murckowskiej znalazły zastosowanie piece wentylacyjne, służące do podgrzewania uchodzącego z wyrobisk i chodników zanieczyszczonego powietrza.
W 1878 roku po raz pierwszy zastosowano prąd elektryczny do oświetlenia niektórych wyrobisk. Górnicy jednak nadal używali małych lampek olejowych, latarek elektrycznych i karbidówek.
W latach sześćdziesiątych XIX wieku nastąpiły zmiany w transporcie podziemnym. Wprowadzono w szybach klatki służące do transportowania wozów jak i zjazdu i wyjazdu ludzi..
Do urabiania węgla zastosowano materiał wybuchowy. Ze względu na konieczność przystosowania się do warunków odbiorców węgla jak i podniesienia wartości sprzedawanego surowca zaczyna się coraz dokładniejsze sortowanie urobku. Postęp w zakresie przeróbki mechanicznej węgla prowadził do spadku udziału w wydobyciu grubych sortymentów.
W kopalni przystąpiono do tzw. eksploatacji głębinowej, czyli poniżej poziomu najgłębszych sztolni. Głębokość szybów dochodziła nawet do kilkuset metrów. Ze względu na wzrastające wydobycie węgla ręczne kołowroty okazały się nierentowne. Wtedy siłę mięśni ludzkich zastąpiono siłą konia. I tak w jednym z szybów nazwanym przez księcia Henryka Hochenberga - "Berg elf" rozpoczyna się w 1869 roku wydobywanie węgla przez kołowrót ciągniony przez konie. Jeszcze na początku lat trzydziestych naszego wieku ów kierat funkcjonował i wydobywano przy pomocy niego węgiel.
W 1902 roku rozpoczyna się gruntowna przebudowa i modernizacja kopalni. Zainstalowano nowe maszyny parowe, założono nowe poziomy eksploatacyjne na głębokości 64m i 114m, wybudowano duży szyb Maria I, a w roku 1908 szyb wydobywczy Maria II, zbudowano nową sortownię, kotłownię , łaźnię, przedłużono bocznicę kolejową, służącą do wysyłania węgla, kopalnia została zelektryfikowana.
W 1901 roku pomiędzy Murckami Tychami, w pobliżu Kostuchny przystąpiono do budowy kopalni "Ber". W 1903r uruchomiono szyby, które połączono z kopalnią w Murckach. Kopalnia ta już przed I wojną światową osiągnęła największą produkcję ze wszystkich kopalń księcia pszczyńskiego. W latach 20 naszego stulecia na kopalni "Ber" weszły w użycie wielkie maszyny wrębowe. Kopalnia posiadała sortownię węgla, gdzie przerabiało się 220t/h. Na kopalni znajdowała się też płuczka o sprawności 70t/h. Posiadała również własną centralę elektryczną o sile 9000KW.
Trudne chwile przeżywały kopalnie i okoliczna ludność w okresie I wojny światowej i powstań śląskich. Obfitował on w walkę o przyłączenie terenów Śląska do Polski. W walkach zaznaczył się duży czynny udział okolicznej ludności m.in. w walkach III Powstania Śląskiego brało udział ponad 250 osób z Murcek i Kostuchny z czego 70% stanowili górnicy. Powstanie to trwało ponad dwa miesiące. Przez cały ten czas w Murckach i Kostuchnie funkcjonowała polska administracja i powstańczy wymiar sprawiedliwości. Obie kopalnie pracowały bez przerw, pomimo iż większość urzędników i inżynierów niemieckich na wieść o wybuchu powstania opuściły Murcki i Kostuchnę.
Murcki zostały uroczyście przejęte przez administrację polską 29.06.1922r. Nazwę kopalni murckowskiej zmieniono na "Emanuel".
Śledząc proces inwestycyjny w okresie międzywojennym, wzrost wydobycia starano się osiągnąć przez wprowadzenie nowych maszyn i urządzeń m.in. turbin parowych, prądnic, silników elektrycznych.
W latach wielkiego kryzysu kopalnie księcia pszczyńskiego przeżywają różnego rodzaju trudności , wynikające głównie ze złej gospodarki finansowej, które zamiast spodziewanych zysków przynosiły straty.
W okresie II wojny światowej Niemcy przystąpili do ekonomicznego wykorzystania Śląska dlatego okres ten obfitował w szereg działań utrudniających eksploatację kopalń w Murckach i Kostuchnie. Były to akcje sabotażowe m.in. głośna akcja wysadzenia słupów wysokiego napięcia oraz uszkodzenie kolejki przewożącej miał węglowy z kopalni w Kostuchnie do elektrowni w Łaziskach Górnych, czy też uszkodzenia silników, wagonów.
Kolejny rozdział historii kopalń stanowi okres powojenny. Po 1945 roku w zdewastowanych kopalniach zaczęto wprowadzać nowe technologie, próby eksploatacji nowymi sposobami. Pierwsze próby przejścia z eksploatacji filarowej na system ścianowy na kopalni "Murcki" zakończyły się fiaskiem dopiero w 1953 roku zmieniono system wybierania na ścianowy z częściową podsadzką suchą.
W latach 1956-61 kopalnia "Murcki" wydobywała węgiel na kilku odkrywkach. Łączna powierzchnia odkrywek wynosiła ponad 40 hektarów Przy kopalni w Kostuchnie uruchomiono odkrywkę w 1956 roku a zlikwidowano w 1960r.
Dnia 20.05.1962 roku wprowadzono po raz pierwszy do mechanicznego urabiania i ładowania kombajn typu Gorniak I. Do końca 1960 roku kopalnia zakupiła jeszcze 4 kombajny typu Gorniak i jeden kombajn typu Kirowiec.
Z początkiem lat sześćdziesiątych rozpoczęto budowę nowego oddziału kopalni "Murcki II". Pierwsze wydobycie z tego oddziału uzyskano 02.11.1963 roku. Inwestycje na obu kopalniach trwały nadal. Zaowocowało to stałym wzrostem wydobycia i modernizacji kopalń.
W styczniu 1976 roku włączono do kopalni "Murcki" kopalnię "Boże Dary"(dawna kopalnia Ber).

W dniu 01.01.2010 roku nastąpiło połączenie kopalni "Murcki" z kopalnią "Staszic".