- Patrząc na całą działalność Centrum w 2021 roku, planujemy ogłoszenie 10 nowych inicjatyw, przeprowadzenie 40 konkursów z otwartymi naborami, w tym 28 nowych konkursów. Planowana alokacja na przyszłoroczne nabory to co najmniej 1,2 mld zł. Nasz budżet na realizację bieżących umów w programach wyniesie zaś około 7,1 mld zł - zapowiada w rozmowie z WNP.PL dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Co istotne, projekty, na które podpisujemy już umowy, są ukierunkowane nie tylko na radzenie sobie z obecną epidemią, ale także na przeciwdziałanie chorobom wirusowym w przyszłości, w obszarze diagnostyki, terapii i profilaktyki. Chodzi o to żebyśmy – dzięki solidarnym wysiłkom naukowców i przedsiębiorców – na drugi raz nie dali się już tak zaskoczyć. Dlatego chciałbym podziękować wszystkim, którzy włączyli się w te zmagania.
Jeszcze przed pandemią Centrum weszło w intensywny okres nowych wyzwań i zmian spowodowanych potrzebami rynku.
- Pandemia nie przeszkodziła nam w ich dalszym wdrażaniu. W strukturze zarządzania pojawiły się nowe, większe jednostki organizacyjne, pozwalające na lepsze wykorzystanie zasobów. Kontynuowaliśmy trudny i konieczny proces zmian w systemie informatycznym NCBR, tak by mógł on sprostać potrzebom Centrum i jego partnerów. Znaczące zmiany zaszły w dziedzinie naszej aktywności na arenie międzynarodowej. Za nami pierwszy pełen rok działalności biura w Brukseli, sfinalizowaliśmy proces integracji Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE (KPK) z Centrum. Wszystko po to, by w jeszcze trwającej, ale przede wszystkim w kolejnej perspektywie finansowej skutecznie zabiegać o środki i korzystne rozwiązania dla rynku innowacji w Polsce. Wszystkie te działania sprawią, że będziemy dobrze przygotowani do nowego unijnego programu Horyzont Europa. Wkrótce również poznamy pierwsze inwestycje funduszu NCBR Investment Fund, którego budżet do 2026 roku wyniesie 700 mln zł.
Rozpoczęliśmy również prace nad zupełnie nowym przedsięwzięciem IDEAS, które rusza na przełomie roku. Realizować go będzie spółka NCBR, która w sposób szczególny nakierowana jest na tematykę ekonomii cyfrowej. Nadaliśmy tej spółce status Centrum Badawczo-Rozwojowego. Liczymy, że w efekcie, przy nakładach porównywalnych z kosztami programu strategicznego, zostanie utworzona największa w Polsce firma naukowo-badawcza w obszarze sztucznej inteligencji.
Ile środków NCBR przeznaczy na innowacje w przyszłym roku?
- Patrząc na całą działalność Centrum w 2021 roku, planujemy ogłoszenie 10 nowych inicjatyw, przeprowadzenie 40 konkursów z otwartymi naborami, w tym 28 nowych konkursów. Planowana alokacja na przyszłoroczne nabory to co najmniej 1,2 mld zł. Nasz budżet na realizację bieżących umów w programach wyniesie zaś około 7,1 mld zł. Są to środki, które planujemy przekazać beneficjentom. Jak można zauważyć, kwota, która zostanie przekazana na realizację projektów w 2021 roku, wzrośnie o 40 proc.
Wspomniał Pan o liczbie ogłoszonych w tym roku konkursów. Spośród nich innowacyjny biznes zawsze bardzo mocno liczył na Szybką Ścieżkę. Jak wypadła w tym roku realizacja tego programu?
- W 2020 roku uruchomiliśmy dwa kolejne konkursy horyzontalne w Szybkiej Ścieżce z łączną alokacją około 1,7 mld zł. Wpłynęło do nas ponad 1,5 tys. wniosków. Spośród nich w pierwszym konkursie wyłoniliśmy do dofinansowania 217 projektów na łączną kwotę ponad 1,4 mld zł. Wyniki drugiego konkursu poznamy wkrótce.
Ten rok był kolejnym, w którym zdecydowaliśmy się na konkursy tematyczne w ramach Szybkiej Ścieżki, odpowiadające na bieżące wyzwania gospodarcze. Wśród nich znalazły się: „Koronawirusy”, „OZE w transporcie” i „Agrotech”. Łączna alokacja na te trzy konkursy to 500 mln zł. Ogłosiliśmy również wyniki konkursów tematycznych z 2019 roku z obszaru technologii kosmicznych, tworzyw sztucznych, innowacyjnych nawozów przyjaznych dla środowiska oraz urządzeń grzewczych. Rekomendowaliśmy w nich do dofinansowania ponad 50 projektów na kwotę około 275 mln zł.
Czytaj również: Zielona gospodarka z mocnym wsparciem od NCBR
Tak jak wspomniałem, z oczywistych względów duże nadzieje wiążemy z rozwiązaniami wyłonionymi w konkursie Szybka Ścieżka „Koronawirusy”. Z naszym wsparciem najtęższe umysły już pracują nad m.in. mobilną aparaturą diagnostyczną bazującą na rozwiązaniu lab-on-chip, szkłem wirusobójczym, specjalnymi powłokami malarskimi do przerywania transmisji wirusa za pośrednictwem przedmiotów czy wysokorozdzielczym systemem do symulacji naszej mobilności. Kolejne projekty poznamy wkrótce, po ogłoszeniu wyników ostatniej, trzeciej rundy konkursu.
Kończy się perspektywa finansowa 2014-2020. Czy w przyszłym roku NCBR również ogłosi Szybką Ścieżkę?
- Tak, mam dobrą informację dla przedsiębiorców i naukowców. Najprawdopodobniej już w pierwszym kwartale ogłosimy taki konkurs. Na wsparcie projektów zamierzamy przeznaczyć w nim około 300 mln zł. Już teraz serdecznie zachęcam innowatorów do śledzenia informacji na ten temat na naszej stronie internetowej i aplikowania.
Poza dojrzałymi firmami o przetrwanie niejednokrotnie walczą start-upy. Czy oferta Centrum uwzględnia nadal wsparcie dla młodych spółek technologicznych?
- Cały czas zachęcamy do udziału w programie BRIdge Alfa, który wspiera start-upy we wczesnej fazie rozwoju. „Alfy” wciąż prowadzą działalność inwestycyjną, a pula środków na wsparcie technologicznych start-upów to w obecnej perspektywie finansowej nadal kilkaset milionów złotych. BRIdge Alfa skierowany jest do projektów znajdujących się na etapie, gdy ryzyko niepowodzenia inwestycyjnego jest największe, ale można je zweryfikować relatywnie niedużym kosztem.
Wsparte w ten sposób inicjatywy stanowią na następnym etapie atrakcyjny produkt dla funduszy venture capital. Program zasypuje lukę kapitałową, która utrudnia naukowcom dotarcie ze swoimi projektami do biznesu. Wsparcie kapitałowe NCBR sprawia, że większą część ryzyka przyjmuje na siebie podmiot publiczny.
Maksymalna kwota dofinansowania wynosi około 1 mln zł, z czego 80 proc. stanowi właśnie wkład NCBR, a 20 proc. pochodzi od inwestorów prywatnych. Współfinansują oni projekt w zamian za objęcie udziałów w spółce, proporcjonalnie do zainwestowanych środków. Poza pieniędzmi fundusz oferuje również wsparcie biznesowe.
Porozmawiajmy o planach Centrum w kontekście najważniejszych wyzwań, poza epidemią, w których rozwój innowacji jest kluczem do stawiania im czoła. Coraz większego znaczenia w rzeczywistości europejskiej nabiera polityka klimatyczna. W jaki sposób we wspieranie działań na rzecz klimatu i ogólnie ekologii wpisuje się NCBR?
- NCBR prowadzi szereg programów mających na celu opracowanie innowacji na rzecz „zielonej transformacji”. W ramach wsparcia strategii Europejskiego Zielonego Ładu uruchamiamy nowe inicjatywy w formule zamówień przedkomercyjnych. Stosujemy w nich podejście problem-driven research, czyli definiujemy problem do rozwiązania, ale pozostawiamy wynalazcom swobodę w wyborze metody jego rozwiązania. Taka formuła wzmacnia możliwości zwiększenia poziomu rynkowego wykorzystania wyników badań naukowych. Wynika to z faktu, że istotnym elementem procesu B+R jest uruchomienie i sprawdzenie w rzeczywistej skali prototypowych rozwiązań.
Czego konkretnie będą dotyczyć te nowe inicjatywy?
- W 2021 roku poznamy projekty wyłonione m.in. w konkursach „Uniwersalna biogazownia”, „Oczyszczalnia przyszłości”, „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo”, „Elektrociepłownia przyszłości”, „Wentylacja”, „Technologie domowej retencji”.
Nasze działania zakładają również rozwój technologii sprzyjających pozyskiwaniu energii ze źródeł odnawialnych. Dajemy impuls do rozwoju. Ogłosiliśmy Wielkie Wyzwanie z zakresu energetyki wiatrowej, pierwszą taką inicjatywę, skierowaną do osób fizycznych i ich zespołów. Działania NCBR to również technologie w zakresie mobilności. Prowadzimy programy rozwijające technologie wodorowe czy uniwersalne zeroemisyjne pojazdy dostawcze. W nowym roku uruchomimy również pierwszy konkurs w ramach nowego programu strategicznego, wspierającego transformację energetyczną Polski na drodze rozwoju rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, a także metod zarządzania nimi w miksie energetycznym kraju.
Patrząc na 2021 rok, które technologie Pana zdaniem wydają się najbardziej godne uwagi? W jakim obszarze szybki rozwój będzie szczególnie ważny?
- Na pewno coraz bardziej pożądanymi technologiami będą te z obszaru sztucznej inteligencji (AI). Eksperci już kilka lat temu prognozowali, i trend ten nadal obowiązuje, że światowy rynek AI powiększy się kilkukrotnie. Taką tendencję zresztą doskonale widać w składanych do NCBR wnioskach. Projekty z zakresu AI i ML, implementowane w różnych gałęziach przemysłu, znajdziemy w co piątym wniosku w konkursach POIR.
Dlatego dalsze zaangażowanie w ten obszar to jedno z głównych założeń nowej strategii NCBR. Wyrazem tego jest, poza wspomnianym już przedsięwzięciem IDEAS, ogłoszony pod koniec listopada program strategiczny INFOSTRATEG. Przez dziewięć najbliższych lat planujemy w nim przeznaczyć 840 mln zł na projekty wspierające rozwój polskiego potencjału sztucznej inteligencji. Od 4 stycznia będzie można składać wnioski w pierwszym konkursie z agendą badawczą zakładającą wykorzystanie AI do walki z chorobami onkologicznymi oraz tak zwanymi fake newsami.
Podsumowując, jeśli miałby Pan w kilku punktach streścić nową strategię i kierunki rozwoju Centrum w 2021 roku, byłyby to…?
- Wysoka skuteczność operacyjna, szeroka oferta wsparcia innowatorów, silna pozycja międzynarodowa oraz pozycja kluczowego ośrodka wiedzy i kompetencji, szczególnie w zakresie nowych technologii.
Przed NCBR ciekawy i pracowity rok. Mamy nie tylko ambicje, ale także wiedzę, doświadczenie, narzędzia i środki, żeby skutecznie wspierać realizację projektów strategicznych dla polskiej gospodarki. Pamiętamy jednak, że klucz do sukcesu leży w rękach, sercach i głowach przedsiębiorców oraz naukowców, których serdecznie zachęcam do korzystania z różnych mechanizmów finansowania prac badawczo-rozwojowych oferowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.