Biogaz i biometan: wielka, niewykorzystana szansa

Obecnie większość krajów na świecie poszukuje stabilnych źródeł czystej energii, które mogłyby zastąpić węglowodory jako paliwo w energetyce, w szczególności – w przypadku Europy - gaz ziemny pochodzący z Rosji. Rozwiązaniem, które może istotnie wspomóc proces budowy zrównoważonego, a przy tym stabilnego miksu energetycznego, jest biogaz.

• Potencjał energetyczny sektora rolno-spożywczego w zakresie produkcji biogazu rolniczego szacuje się na ponad 7,8 mld m3 rocznie.
• Polska z ponad 300 instalacjami posiada dziś jeden z mniejszych rynków biogazowych w Europie, choć krajowy potencjał jest większy niż obecnego europejskiego lidera biogazowego, czyli Niemiec.
• Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje się w istnieniu licznych barier o charakterze rynkowym, finansowym i prawnym.

Biogaz jest mieszaniną gazów, która powstaje na skutek beztlenowego rozkładu związków organicznych, takich jak odpady roślinne, ścieki komunalne czy odchody zwierzęce.

Składa się on w przeważającej części z metanu oraz dwutlenku węgla, a także śladowych ilości siarkowodoru, tlenu czy azotu. Biogaz może zostać oczyszczony do prostszej postaci biometanu, który spełnia standardy jakości odnoszące się do gazu ziemnego.

Czym charakteryzują się biogaz i biometan?

Biogaz jest uznawany za odnawialne źródło energii. W odniesieniu do biogazu produkowanego na bazie materii roślinnej wynika to z faktu, że w procesie jego produkcji oraz spalania, węgiel pozostaje w obiegu zamkniętym: ilość dwutlenku węgla emitowana podczas spalania równa się ilości tego związku pochłoniętej z atmosfery podczas procesu fotosyntezy.

W odniesieniu zaś do biogazu wyprodukowanego z organicznych odpadów pochodzenia nieroślinnego, jego „odnawialny” charakter wynika ze stworzenia możliwości uniknięcia emisji metanu z rolnictwa i hodowli poprzez zapobieganie samowolnemu uwalnianiu go do atmosfery.

Biogaz i biometan mają różne zastosowania w gospodarce. Biogaz może zostać wykorzystany do wytwarzania energii elektrycznej bądź kogeneracji, a zatem do skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła. Biometan, z uwagi na to, że po uszlachetnieniu spełnia parametry gazu ziemnego, może pozostać w gazowej formie umożliwiającej jego włączenie do sieci gazowej. Może też zostać sprężony do bio-CNG albo skroplony do bio-LNG.

Dlaczego Polska nie wykorzystuje swojego potencjału w zakresie produkcji biogazu?

Polska ma duży potencjał energetyczny w zakresie produkcji biogazu, w szczególności bazującego na biomasie oraz produktach ubocznych powstających w rozwiniętym u nas sektorze rolniczym oraz przemyśle rolno-spożywczym.

Potencjał energetyczny sektora rolno-spożywczego w zakresie produkcji biogazu rolniczego szacuje się na ponad 7,8 mld m3 rocznie - zgodnie z ustaleniami autorów raportu „Biogaz w Polsce – raport 2022”. Mimo to, jak wskazuje raport, Polska z ponad 300 instalacjami posiada dziś jeden z mniejszych rynków biogazowych w Europie, choć krajowy potencjał jest większy niż obecnego europejskiego lidera biogazowego, czyli Niemiec”.

Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje się w istnieniu licznych barier o charakterze rynkowym, finansowym i prawnym. W ocenie wielu uczestników rynku to właśnie brak odpowiedniej i stabilnej legislacji uniemożliwia rozwój rynku biogazu w Polsce.

Remedium na przynajmniej część zidentyfikowanych barier legislacyjnych ma stanowić Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (UC99), którego głównym celem jest transpozycja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. Urz. UE nr L 328, z 21.12.2018 r.).

Z uzasadnienia Projektu w części dotyczącej biometanu wynika, że projektodawca zauważa konieczność osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych wynikających z międzynarodowych zobowiązań Polski, a łączy się to nierozerwalnie z potrzebą zastąpienia gazu ziemnego w nadchodzących latach i dekadach innymi źródłami energii (w tym biometanem).

Jest to o tyle istotne, że zgodnie z Polityką energetyczną państwa do 2040 r., krajowa konsumpcja gazu ziemnego będzie wzrastać w związku z planowanym wykorzystaniem tego paliwa kopalnego dla potrzeb wytwarzania energii elektrycznej oraz w sektorze transportowym.

Projektowane zmiany skupiają się przede wszystkim na wprowadzeniu atrakcyjnych dla inwestorów rozwiązań umożliwiających rozwój sektora wytwarzania biometanu, obejmujących instalacje do wytwarzania i oczyszczania biogazu lub biogazu rolniczego, wytwarzania biometanu oraz rozbudowy lub przebudowy istniejących sieci gazowych pod kątem umożliwienia zatłaczania biometanu.

Jaki jest plan na wyeliminowanie barier dotyczących wytwarzaniu biogazu i biometanu?

Najważniejsze ze wskazanych przez projektodawcę zmian, mających na celu wyeliminowanie zidentyfikowanych barier prawnych i technicznych w kontekście wytwarzania biogazu i biometanu, to wprowadzenie definicji biometanu oraz wyłączenie pojęcia biogaz rolniczy z definicji biogazu oraz określenie zasad prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania biogazu lub biometanu z biogazu – poprzez utworzenie „rejestru wytwórców biogazu” prowadzonego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Kolejna wskazana zmiana to rozszerzenie zakresu rozdziału 3 ustawy OZE (zasady i warunki wykonywania działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z biogazu rolniczego lub biopłynów oraz wytwarzania biogazu rolniczego lub biopłynów) o zasady i warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania biometanu z biogazu rolniczego.

Wskazane jest również poszerzenie obszaru działalności spółdzielni energetycznych o możliwość wytwarzania biometanu oraz uchylenie przepisów dotyczących wniosku o wydanie urzędowego potwierdzenia efektu zachęty (art. 47a ustawy OZE) oraz przepisów stanowiących o świadectwie pochodzenia biogazu rolniczego (art. 48 ustawy OZE i kolejne).

Potrzebne jest także wprowadzenie gwarancji pochodzenia dla biometanu i rozszerzenie zakresu przedmiotowego rejestru gwarancji pochodzenia o dane dotyczące gwarancji pochodzenia biometanu; oraz zmiana definicji paliw gazowych w ustawie - Prawo energetyczne.

Wykorzystanie potencjału

Wskazane zmiany legislacyjne mają umożliwić wykorzystanie ogromnego potencjału energetycznego Polski w zakresie produkcji biogazu i biometanu poprzez wprowadzenie rozwiązań, które mają zlikwidować istniejące bariery techniczne i prawne. Rozwój sektora wytwarzania biogazu i biometanu ma i będzie miał istotne znaczenie, ponieważ biometan identyfikuje się jako paliwo docelowo mające zaspokoić znaczną część krajowego popytu na gaz ziemny.

Wiąże się to jednocześnie z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększeniem bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Autorzy: Zbigniew Stasiak, Radca prawny, Managing Counsel, Dentons oraz Franciszek Jędras, Aplikant radcowski, Junior Associate, Dentons