Zamówienia publiczne szerzej otwarte dla mniejszych firm

Polityka zakupowa państwa ma kształt średniookresowej strategii i jest przyjmowana raz na cztery lata, w formie uchwały Rady Ministrów. Przyjęta 11 stycznia 2021 roku obejmuje lata 2022-2025. Jej rolą jest pozytywne oddziaływanie na rynek zamówień publicznych i określanie standardów, które pomagają je realizować.

Skierowana jest do administracji rządowej i ma pomóc zarządzać zakupami sektora publicznego w Polsce. Zawiera konkretne zadania dla organów państwa, które m.in. będą koncentrowały się na wsparciu zamawiających. Jej celem jest odejście od postrzegania zamówień publicznych wyłącznie w kategoriach ściśle sformalizowanych procedur jako najważniejszego celu zamawiającego.

Ma nastąpić ukierunkowanie zakupów na usługi, dostawy oraz roboty budowlane w taki sposób, aby służyły one także realizowaniu polityki gospodarczej, środowiskowej oraz społecznej państwa. Przy czym nie wprowadza ona bezpośrednich zmian w prawie zamówień publicznych.

Mniejsi wykonawcy dostaną szansę. Skorzystają?

Adresatów Polityki zakupowej państwa można podzielić na dwie kategorie: jednostki administracji rządowej zobowiązane do realizacji poszczególnych zaleceń i zadań z niej wynikających oraz inne podmioty, które będą beneficjentami działań.

Do pierwszej kategorii zaliczają się zamawiający należący do administracji rządowej (np. ministerstwa) oraz instytucje odpowiedzialne za dalszy rozwój systemu zamówień publicznych (np. prezes Urzędu Zamówień Publicznych).

Beneficjentami będą przede wszystkim wykonawcy, w tym należący do sektora MŚP. Będą oni mogli skorzystać z oferty szerszego wsparcia merytorycznego, w postaci m.in. szkoleń, ale również z planowanych działań legislacyjnych, jak np. certyfikacja wykonawców.

Polityka zakupowa państwa będzie mogła także być ważnym punktem odniesienia dla podmiotów niezobowiązanych do jej stosowania. Chodzi tu głównie o jednostki samorządowe i ich instytucje, które mogą wykorzystywać nową politykę do kształtowania swojej praktyki zakupowej.

Trzy priorytety

Polityka zakupowa  państwa jest podzielona na trzy priorytety: profesjonalizacja (rozdział IV);  rozwój potencjału MŚP (rozdział V); zrównoważone i innowacyjne zamówienia publiczne (rozdział VI).

Jej wdrażanie oparto na trzech uzupełniających się filarach. Są to: programy realizacji, instrumenty realizacji oraz narzędzia.

Działania państwa, jako instytucji odpowiedzialnej za rozwój systemu zamówień publicznych, sprecyzowano w programach realizacji. Z kolei pożądane działania zamawiających zostały określone w instrumentach realizacji i narzędziach.

Czytaj: MRiT skierowało do konsultacji zieloną księgę certyfikacji zamówień publicznych

Profesjonalizacja zamówień

Profesjonalizacja to postawienie na kompetencje i rozwój pracowników zamawiających. Ma to pozytywnie wpłynąć na sposób przygotowywania i przeprowadzania procesów zakupowych, w tym większą otwartość zamawiających na innowacyjne oraz przyjazne środowisku produkty i usługi. Wzrost poziomu profesjonalizacji to także większa efektywność procesów zakupowych.

Osiągnięciu profesjonalizacji zamówień publicznych mają służyć:

•  profilowanie zawodowe praktyków zamówień publicznych poprzez wspieranie procesu wprowadzania rekomendacji wynikających z opracowania Komisji Europejskiej pt. „ProcurCompEU – Europejskie ramy kompetencji dla specjalistów ds. zamówień publicznych”;
• budowanie potencjału i kompetencji praktyków zamówień publicznych m.in. poprzez: stworzenie platformy internetowej, która będzie stanowiła centralne repozytorium wiedzy na temat zamówień publicznych (np. dostęp do analiz, rekomendacji, dobrych praktyk, przykładowych kryteriów oceny ofert, szkoleń i warsztatów on-line, najnowszego orzecznictwa, wymiana informacji pomiędzy organami kontroli); szkolenia i warsztaty; przygotowanie zbiorów dobrych praktyk;
• promocja Polityki zakupowej państwa, aby upowszechnić informacje na temat jej najważniejszych założeń.

Rozwój potencjału MŚP

Polityka zakupowa stawia sobie za cel, aby zamówienia publiczne były szerzej otwarte na potrzeby i możliwości MŚP. W ten sposób ma nastąpić wzrost liczby przedsiębiorców ubiegających się i pozyskujących zamówienia. Spojrzenie na procesy zakupowe z perspektywy MŚP ma być istotnym elementem działań zamawiających (administracji rządowej).

Dla wzmocnienia pozycji sektora MŚP i jego dostępu do zamówień publicznych przewidziano następujące kroki:

• zobowiązanie zamawiających do przeprowadzania procesów zakupowych w sposób zapewniający MŚP możliwość ubiegania się o zamówienie;
• wsparcie merytoryczne MŚP - szkolenia, warsztaty, poradniki, stworzenie modułu dla tego sektora na platformie internetowej;
• wsparcie nawiązywania współpracy w ramach konsorcjum;
• wprowadzenie mechanizmu certyfikacji wykonawców - stworzy wykonawcom możliwość uzyskania certyfikatu, który wykonawcy będą mogli wykorzystać w celu potwierdzenia swoich zdolności i zasobów;
• zwiększenie udziału polskich przedsiębiorców, w tym MŚP, w zamówieniach międzynarodowych.

Polityka zakupowa państwa przewiduje również instrument o nazwie „Usuwanie barier w dostępie do MŚP do rynku zamówień publicznych”. Zawiera on katalog działań zalecanych zamawiającym, który ułatwiają dostęp temu sektorowi do zamówień publicznych.

Zrównoważone i innowacyjne zamówienia

Celem tego priorytetu Polityki zakupowej jest zwiększenie liczby zielonych, innowacyjnych oraz społecznie odpowiedzialnych zamówień. Wpisuje się to w model zrównoważonego rozwoju, który stanowi fundament polityki środowiskowej, społecznej oraz gospodarczej krajów rozwiniętych. Polska zrobiła w ostatnich latach znaczne postępy w tym zakresie, lecz konieczne są dalsze działania wspierające realizację wymienionych celów – ocenia MRiT.

W ramach tego priorytetu przewidziano następujące działania:

• powiązanie celów Polityki zakupowej państwa w zakresie zrównoważonych oraz innowacyjnych zamówień z wydatkowaniem środków pochodzących z państwowych funduszy celowych, pozostających w dyspozycji ministra lub innego organu administracji rządowej oraz programów rządowych;
• budowanie potencjału zamawiających dla szerszego realizowania zamówień zrównoważonych i innowacyjnych - promowana będzie współpraca zamawiających z jednostkami i instytutami naukowymi przy udzielaniu tego typu zamówień;
• alokacja budżetu zamawiających - promowanie przeznaczenia określonej części środków publicznych wydatkowanych poprzez zamówienia publiczne na zamówienia zrównoważone i innowacyjne;
• powołanie zespołu ds. zielonych zamówień, który będzie m.in. ustalał katalog zamówień objętych obowiązkiem stosowania określonych aspektów społecznych oraz środowiskowych.

Polityka przewiduje również instrumenty realizacji zrównoważonych i innowacyjnych zamówień, m.in. system zarządzania środowiskowego i weryfikacja technik środowiskowych.

Czytaj: Polityka klimatyczna ponosi fiasko. Emisja CO2 na świecie jest rekordowa

Konsultacje Zielonej księgi certyfikacji

Ministerstwo Rozwoju i Technologii skierowało do konsultacji Zieloną księgę certyfikacji zamówień publicznych. Celem certyfikacji jest ograniczenie obowiązków formalnych nakładanych na wykonawców przy pozyskiwaniu zamówień publicznych. Certyfikaty docelowo zastąpią obszerne dokumenty, jakie dotychczas byli oni zobowiązani składać wraz z ofertą. Ma to zachęcać wykonawców, w tym zwłaszcza z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, do szerszego udziału w rynku zamówień publicznych. 

Konsultacje Zielonej księgi rozpoczęły się 15 marca i potrwają do 14 kwietnia. Przygotowanie projektu oraz przeprowadzenie procesu legislacyjnego planowane jest na 2022 rok. Data  wejścia w życie certyfikacji to pierwsza połowa 2023 roku.

- Prace nad wprowadzeniem do krajowego systemu zamówień publicznych certyfikacji wykonawców to jedno z pierwszych działań podjętych w celu wdrażania Polityki zakupowej państwa. Udostępniając Zieloną księgę zapraszamy wszystkich zainteresowanych do szerokiej dyskusji nad krajowym modelem certyfikacji. Chcemy kontynuować dotychczasowy sposób prac nad rozwiązaniami w obszarze zamówień publicznych, który polega na uwzględnianiu w możliwie najszerszym zakresie oczekiwań i potrzeb uczestników rynku – wyjaśnia minister Golecki.

Dzięki wprowadzeniu mechanizmu certyfikacji do prawa zamówień publicznych wykonawca będzie miał możliwość uzyskania certyfikatu, który będzie służył do weryfikacji jego zasobów i zdolności. Wykonawca będzie posługiwał się certyfikatem na potrzeby wielu różnych postępowań, bez potrzeby gromadzenia i składania licznych dokumentów w każdym przetargu oddzielnie.

Korzyści z certyfikacji

Certyfikacja będzie obejmować  wszystkich uczestników rynku zamówień publicznych, ale będzie dobrowolna dla wykonawców. Wykonawca nieposiadający certyfikatu będzie mógł wykazać swoją sytuację w tradycyjny sposób. 

Korzyści dla wykonawców, według MRiT, to:  

• znaczne ograniczanie czasu niezbędnego na przygotowanie oferty – brak konieczności każdorazowego gromadzenia i składania dokumentów;
• obniżenie kosztów udziału w postępowaniu – brak konieczności wielokrotnego ponoszenia opłat za poszczególne dokumenty;
• obiektywność oraz transparentność procesu weryfikacji wykonawcy – będzie ona dokonywana przez podmiot niezainteresowany wynikiem konkretnego postępowania;
• wstępne potwierdzenie sytuacji wykonawców, co oznacza większą przewidywalność działalności na rynku zamówień;
• wyższy poziom profesjonalizacji i przejrzystości procesu weryfikacji sytuacji wykonawcy.

Korzyści dla zamawiających:

• przyśpieszenie procesu weryfikacji sytuacji wykonawcy;
• możliwość polegania na ustaleniach jednostki certyfikującej;
• mniejsze ryzyko związane z nieprawidłową weryfikacją sytuacji wykonawców;
• mniej odwołań do Krajowej Izby Odwoławczej.

Zielona księga certyfikacji

Zielona księga certyfikacji wykonawców zamówień publicznych jest efektem dotychczasowych analiz oraz dyskusji prowadzonych wewnątrz resortu oraz w ramach powołanego przez ministra rozwoju i technologii Zespołu do spraw certyfikacji wykonawców w zamówieniach publicznych oraz polityki zakupowej państwa. W jego skład wchodzą przedstawiciele administracji rządowej, zamawiających, organizacji zrzeszających wykonawców oraz eksperci.

W Zielonej księdze poddano pod dyskusję główne zagadnienia związane m.in. z zakresem certyfikacji, podmiotami certyfikującymi, sposobem wszczęcia procedury, odmową wydania certyfikatu, certyfikacją w zakresie zdolności i zasobów wykonawców, okresem ważności certyfikatu.

W Zielonej księdze zaprezentowano podobne rozwiązania przyjęte w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Wskazano również możliwe kierunki przyszłych rozwiązań w zakresie certyfikacji.