Dla kogo korzystna? Znaki zapytania wokół umowy Unii z Chinami

Z jednej strony będą zatem dyskutowane obopólne ustępstwa w sprawie dostępu do rynku chińskiego dla europejskich podmiotów, a z drugiej - będzie toczył się dialog w kwestii działania państwa prawa i swobód obywatelskich, który napędza stronnictwo europejskich sceptyków wobec sensowności zawierania porozumienia z Chinami. 

Polskie wątpliwości i interesy europejskich koncernów

Według Polskiej Agencji Prasowej, Polska jako jedyny kraj wyraziła swoje wątpliwości wobec pośpiechu Komisji Europejskiej w sprawie podpisania porozumienia: zachęcała do przedłużenia rozmów, sugerując uzgodnienie podpisania umowy ze Stanami Zjednoczonymi po objęciu władzy 20 stycznia przez administrację Joe Bidena.

Warszawa argumentowała, że porozumienie z Chinami powinno uwzględniać stosunki transatlantyckie, czyli brać po rozwagę konsultacje z sojusznikiem zza Atlantyku. 

Czytaj także: Umowa Unii z Chinami w ogniu krytyki. "To wielopłaszczyznowa pomyłka"

Najwyraźniej jednak Berlin, w okresie  prezydencji w UE, a także Paryż i inne europejskie stolice kierowały się inną logiką. To stanowisko wpisuje się zresztą w niemiecko-francuską politykę gospodarczą wobec Chin, której celem jest ułożenie relacji z Pekinem przed dojściem do władzy administracji Bidena.
Cel? Zabezpieczenie jak najlepszych warunków dostępu rodzimych koncernów do chińskiego rynku, wśród których na plan pierwszy wybijają się Siemens, Volkswagen, Merck, Daimler czy Bayer.



Warto również zaznaczyć, że Francja obejmie prezydencję w 2022 r., kiedy umowa w sprawie inwestycji będzie potencjalnie ratyfikowana; Francuzom szczególnie zależy na promowaniu między innymi Airbusa czy przedsiębiorstw finansowych i ubezpieczeniowych. 

Zastanawiający pośpiech

Przyczyn przyspieszenia zawarcia porozumienia w sprawie inwestycji z Chinami jest co najmniej kilka. Po pierwsze: kluczowe zdaje się wciąż pozostawać funkcjonujące wśród naszych zachodnich sąsiadów przeświadczenie, że handel służy pokojowi. Ta perspektywa przez kilkadziesiąt lat dominowała w  niemieckiej partii socjaldemokratycznej . Wedle tego sposobu myślenia, gęsta sieć powiązań gospodarczych między państwami znacznie zmniejsza ryzyko konfliktu zbrojnego między nimi, ponieważ wojna przyniosłaby olbrzymie straty gospodarcze.

To zjawisko można obserwować nie tylko na płaszczyźnie relacji z Chinami; było również ideologiczną podstawą współpracy z Rosją, choćby w sprawie Nord Stream 2.

Korzenie tego myślenia, polegającego na wykorzystaniu układów biznesowych do osiągania celów politycznych, sięgają lat 70. i 80. w RFN. Już wówczas starano się wzmacniać bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez intensyfikację zależności, na przykład poprzez dostawy gazu z ZSRR do RFN.  Pogląd ten był silnie obecny w polityce zagranicznej socjaldemokratycznej partii Niemiec (SPD) - partii, z której wywodzi się Heiko Maas, a więc obecny minister spraw zagranicznych. Innym argumentem Europejczyków jest konieczność wyrównania szans w Chinach dla biznesu europejskiego w porównaniu z amerykańskimi konkurentami.

Po drugie, należy dodać, że niemieckie fundacje prowadzące badania nad sprawami gospodarczymi są finansowane nie tylko przez budżety publiczne, ale również tworzone i wspierane finansowo przez koncerny. To w ich interesie leży utrzymanie dobrych relacji z Chinami - ze względu na idące w setki milionów euro inwestycje niemieckich podmiotów.

W ostatnim czasie można było zaobserwować wzmożone działania niemieckich think tanków dążące do ewaluacji przepływów handlowych i niezależnej od Waszyngtonu oceny, które sektory są bezpieczne dla chińskich inwestycji, a które podatne na zagrożenia, w tym kradzież danych, i narażone na presję ze strony Pekinu. 

Jedno pewne: ratyfikacja porozumienia doprowadzi do intensyfikacji zależności gospodarczych, co będzie wiązało się z większą podatnością europejskich koncernów na naciski Pekinu. Wspomniany scenariusz ziścił się w przypadku wprowadzenia przez Chiny w listopadzie 2020 r. ograniczeń w imporcie z Australii m.in. węgla, jęczmienia, miedzi, cukru i wina.

Po trzecie: decyzja o podpisaniu porozumienia przed objęciem władzy przez administrację Bidena sugeruje, że największym europejskim graczom mogło zależeć na pokazaniu autonomii strategicznej Europy. Najpierw zawarto więc europejsko-chiński układ, który w pewnym zakresie ma zagwarantować przedsiębiorstwom europejskim lepszy dostęp do chińskiego rynku, a następnie dopiero rozmawiać o koordynacji polityki wobec Chin z nową administracją w Waszyngtonie.

W kręgach amerykańskich umowę między Pekinem a Brukselą opisano w kategoriach klęski Trumpa, zbyt zajętego zajmowaniem się podważaniem wyniku wyborów. 

Chiny zawarły porozumienie z dwóch powodów. Zdaniem komentatora “The Economist” wpisuje się ono w politykę stopniowego otwierania się na podmioty zewnętrzne, by wzmocnić konkurencję na rodzimym rynku. A politycznie układ z UE też się opłaca: po jego zawarciu Europejczykom może być trudniej dogadać się z Amerykanami.

Decydujące rozstrzygnięcie

Najbliższe kilkanaście miesięcy pokaże, jak rozwiną się dyskusje i konsultacje wokół podpisanego już, ale jeszcze nieratyfikowanego przez Parlament Europejski dokumentu.

Przypieczętowanie porozumienia przypadnie zapewne na pierwszą połowę 2022, kiedy prezydencję w Radzie UE przejmie Paryż. Porozumienie może być także nieratyfikowane, jeśli partie krytykujące umowę z Chinami, a wśród nich znajduje się rosnąca w siłę partia Zielonych w Niemczech, zwiększą efektywność nacisku w Parlamencie Europejskim.

Zobaczymy również, czy polska administracja i dyplomacja będą tak  skuteczne, aby z wyprzedzeniem orientować się, co dzieje się w sprawie najważniejszych umów zawieranych między Komisją Europejską a państwami trzecimi. Polski rząd wydawał się przyspieszeniem rozmów zaskoczony, a jego reakcje - przynajmniej te publiczne - były dość późne.

Więcej komentarzy o Azji na stronie Instytutu Boyma