Od kołchozów do holdingów. Produkcja rolna na Ukrainie rośnie w siłę

Rolnictwo w ostatnich latach stało się lokomotywą ukraińskiej gospodarki. Produkcja rolna jest jednym z ważniejszych sektorów ukraińskiej gospodarki, mając znaczy udział w generowaniu PKB. Eksport produktów rolno-spożywczych, obok metalurgii, jest kluczowym źródłem dochodów Ukrainy z handlu zagranicznego. I choć w tym roku zbiory, zwłaszcza zbóż, mogą być mniejsze niż w poprzednim, to jednak zapewne uda się utrzymać wielkość eksportu z ubiegłego roku lub spadki będą niewielkie.

Trwa rejestracja uczestników na nasz tegoroczny Europejski Kongres Gospodarczy. Zapraszamy! Udział możecie potwierdzić pod tym linkiem.

Najważniejszą rolę w produkcji rolnej na Ukrainie odgrywają wielkie holdingi rolnicze, z których większość kontrolowana jest przez kapitał ukraiński.
Sektor rolno-spożywczy odgrywa bardzo ważną rolę w eksporcie kraju i generował w niektórych latach nawet ponad 40 proc. jego wartości.
Pomimo, że w tym roku również na Ukrainie zbiory zbóż będą mniejsze, to na pewno lepsze, niż państwach unijnych.

Ukraińskie rolnictwo w ostatnich latach stale rozwijało się, pomimo głębokich kryzysów ekonomicznych, które dotykały ten kraj. Ostatnio, w latach 2014-2015 w związku z agresją rosyjską, czy wcześniejszych, jak recesji w 2012 roku. W 2017 roku produkcja rolna była większa aż o 32,9 proc. w porównaniu do 2010 roku. W 2016 roku udział sektora rolniczego w kreowaniu PKB kraju osiągnął poziom 13,72 proc., podczas gdy w 2012 roku było to ok. 8 proc.

Cicha rewolucja

Najważniejszą rolę w produkcji rolnej na Ukrainie odgrywają wielkie holdingi rolnicze, z których większość kontrolowana jest przez kapitał ukraiński. Część z tych holdingów wyrasta z gospodarstw farmerskich zakładanych jeszcze w latach 90. przez kadry kierownicze dawnych kołchozów, które w latach 2000. poprzez proces konsolidacji lokalnych spółek rolniczych w wyniku fuzji i akwizycji wraz z ich bankami ziemi, przekształciły się w duże koncerny. Dochody generowane przez tę branżę spowodowały zainteresowanie inwestycjami w nią największych lokalnych przedsiębiorców i oligarchów, którzy zdominowali ten sektor. Poważną przeszkodą dla zagranicznych inwestorów pozostaje brak wolnego obrotu ziemią i administracyjne ograniczenia dla kupna gruntów rolnych. Stąd zagraniczne firmy działają głównie w sektorze przetwórstwa rolnego i handlu zbożem.

W strukturze produkcji rolnej kluczowe znaczenie ma przede wszystkim produkcja roślinna, której udział przekracza 70 proc.. Produkcja zwierzęca, którą bardzo mocno dotknął kryzys lat 90., ma drugorzędne znaczenie i opiera się przede wszystkim na produkcji gospodarstw indywidualnych. Według danych FAO, najważniejszym produktami rolnymi wytwarzanymi przez ukraińskie rolnictwo jest pszenica, kukurydza, ziemniaki, nasiona słonecznika, jęczmień i mleko. Np. w 2016 roku Ukraina była pierwszym producentem na świecie nasion słonecznika, czwartym ziemniaków i jęczmienia, szóstym kukurydzy, siódmym pszenicy.

Czołowy eksporter zbóż

Sektor rolno-spożywczy odgrywa też bardzo ważną rolę w eksporcie kraju i generował w niektórych latach nawet ponad 40 proc. jego wartości. W 2017 roku jego łączna wartość wyniosła 17,76 mld USD, w tym wartość eksportu zbóż 6,5 mld USD. Z kolei w pierwszy półroczu tego roku łączna wartość eksportu sektora rolno-spożywczego osiągnęła poziom 8,5 mld USD, z czego eksportu zbóż 3,18 mld USD. Głównymi odbiorcami ukraińskiej produkcji rolnej są rynki azjatyckie, które mają 43,2 proc. udziału, do Europy trafiło 30,4 proc., a do Afryki 14,6 proc.

Ukraina, po Rosji, jest jednym z najważniejszych dostawców zbóż na rynek europejski. I choć w tym roku zbiory na Ukrainie będą niższe, niż w zeszłym, to spadek ten będzie na pewno niższy niż w państwach unijnych, które dotknęły susze tego lata. Niemieckie Stowarzyszenie Rolników DBV pod koniec sierpnia szacowało spadek w tym roku aż o 22 proc. produkcji zbóż przez Niemcy. Mniejsze zbiory będą nie tylko w Niemczech, ale i w innych państwach unijnych, zwłaszcza w Skandynawii. Zbiory zbóż w UE szacuje się obecnie na poziomie 300 mln ton, tj. o 2 proc. mniej niż w poprzednim sezonie, a w przypadku pszenicy nawet o 4 proc. w porównaniu do poprzedniego sezonu.

UA 1.jpg

Gorzej, ale i tak lepiej niż w UE

Pomimo, że w tym roku również na Ukrainie zbiory zbóż będą mniejsze, to na pewno lepsze, niż państwach unijnych. Według danych ukraińskiego ministerstwa rolnictwa do 10 września zebrano na Ukrainie łącznie 35,4 mln ton ziarna z obszaru 10,1 mln hektarów przy urodzajności 34,8 kwintala na hektar. Z kolei w tym samym okresie ubiegłego roku z obszaru 10,1 mln hektarów zebrano 40 mln ton ziarna przy urodzajności 38,4 kwintala na hektar. Ostateczne dane za cały 2017 rok ukraińskiego urzędu statystycznego podają, że w ciągu całego roku wyprodukowano 61,9 mln ton zboża. Z kolei ukraińska firma doradcza monitorująca rynek rolniczy Agritel szacuje, że w tym roku zebranych na Ukrainie będzie łącznie 60,5 mln ton zbóż, z czego 24,5 mln ton pszenicy, 29 mln ton kukurydzy i 7,9 mln ton jęczmienia. Spadek w produkcji pszenicy i jęczmienia będzie jednak kompensowany wzrostem w produkcji kukurydzy. Także dane dotyczące produkcji rolnej za okres styczeń-lipiec tego roku wskazują na jej spadek o jedynie 1 proc. w porównaniu tego samego okresu do ubiegłego roku.

Mniejsza produkcja powoduje wyhamowanie tempa eksportu. Od lipca tego roku Ukraina eksportowała 6,88 mln ton zbóż, z czego ponad 3,7 mln ton pszenicy, 1,6 mln ton jęczmienia i 1,3 mln ton kukurydzy. Było to jednak prawie o 12 proc. mniej, niż w podobnym okresie poprzedniego roku, kiedy to od lipca do początku września eksportowano 7,8 mln ton zbóż, w tym 4,1 mln ton pszenicy, 2,4 mln ton jęczmienia i ponad 1,1 mln ton kukurydzy.

UA 2.jpg

Pomimo mniejszych zbiorów zbóż (zwłaszcza pszenicy i jęczmienia) w tym roku ministerstwo rolnictwa zakłada sprzedaż za granicę ok. 16 mln ton pszenicy w tym okresie marketingowym (liczonym od lipca do czerwca). Na razie nic nie wskazuje by było zmuszone do wprowadzenie ograniczeń, choć władze deklarują, że uważnie monitorują sytuację. Traderzy spodziewają się, że ukraiński eksport nabierze tempa w okresie wrzesień-grudzień, a ewentualne ograniczenia spowalniające go mogłyby nastąpić dopiero w przyszyły roku. Szacują, że do końca roku Ukraina wyeksportuje ok. 6 mln to pszenicy. Bodźcem do utrzymania dużego eksportu będą wysokie ceny zbóż na rynkach światowych, a także spadek wartości lokalnej waluty.