Wielki skandal wokół międzynarodowego raportu Doing Business

Bank Światowy nie będzie już publikował słynnych raportów Doing Business, oceniających państwa pod względem warunków do prowadzenia działalności gospodarczej. To efekt skandalu, w którego środku znalazła się szefowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego Kristalina Georgiejewa i były już szef Banku Światowego Jim Yong Kim.

Trwa rejestracja uczestników na nasz tegoroczny Europejski Kongres Gospodarczy. Zapraszamy! Udział możecie potwierdzić pod tym linkiem.

Skandal, który wybuchł w połowie września, dotyczy metod opracowywania rankingu państw w ukazującym się od 2004 r. raporcie „Doing Business”, określającym łatwość prowadzenia biznesu w 190 państwach świata (2020).
Śledztwo przeprowadzone przez firmę adwokacką WilmerHale na zlecenie Międzynarodowego Banku Restrukturyzacji i Rozwoju, będącego agendą Banku Światowego, wykazało szereg nieprawidłowości w ocenie państw, zwłaszcza z grupy tzw. emerging markets.
Dużo jest wśród nich państw z Azji - kontynentu o szybkim wzroście gospodarczym, w którym wiele krajów stara się korzystnie wyróżnić, by przyciągnąć inwestycje zagraniczne.

Po przeanalizowaniu pięciu milionów dokumentów, korespondencji wewnętrznej pracowników i przeprowadzonych z nimi rozmów okazało się, że miały miejsce sytuacje, w których pozycje niektórych państw w rankingu były sztucznie zawyżane lub zaniżane.

Śledztwo wykazało do tej pory, że proceder ten dotyczył lat 2018-2020 i są w niego prawdopodobnie zamieszane biura szefowej Międzynarodowego Funduszu Walutowego Kristaliny Georgiejewej i byłego już szefa Banku Światowego Jim Yong Kima, jak podają zgodnie „Washington Post”, "The Economist” czy uzbecki „UZ Daily”. Prowadzący dochodzenie znaleźli dowody na arbitralne ustalanie miejsc w rankingu w przypadku Chin, Uzbekistanu, Arabii Saudyjskiej, Rosji czy Azerbejdżanu.

Sprawa zaczęła się w 2017 r., gdy Kim i Georgiejewa rozpoczęli kampanię kapitalizacyjną, poszukując środków na finansowanie działalności instytucji. Wówczas to złożono propozycję Chinom, że w zamian za pewne inwestycje bardziej „docenią” chińskie reformy. Czyli w istocie zmodyfikują miejsce Państwa Środka w rankingu.

Jak wykazało śledztwo, początkowo Chiny uplasowały się na 81. miejscu w rankingu Doing Business 2017, ale po „docenieniu” reform awansowały na pozycję 78. Dalsza współpraca obu stron zaowocowała awansem Chin na miejsce 31. w rankingu Doing Business 2020. Po opublikowaniu jednego z raportów Kristalina Giergiejewa osobiście podziękowała pracownikom za ich wkład w - jak to określiła - „rozwiązanie problemu z Chinami”.

Poważne podejrzenia śledczych wzbudziła też pozycja Arabii Saudyjskiej, która zanotowała największy skok, z miejsca 92. w raporcie Doing Business 2019 na 62. pozycję rok później. Wedle uzbeckiego UZ Daily w tym przypadku do awansu przyczynił się prawdopodobnie Symeon Diankow, jeden z twórców Doing Business i dyrektor w Banku Światowym w latach 2017-19. W 2019 r. odwiedził on Arabię Saudyjską i obiecał podobno dobry rezultat w roku kolejnym.

To prawdopodobnie na skutek jego interwencji Arabia Saudyjska zajęła miejsce Jordanii na szczycie listy najbardziej przyjaznych dla biznesu państw regionu Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, zaraz obok mających ugruntowaną wysoką pozycję Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Wedle dostępnych informacji, autorzy raportu otrzymali od Diankowa wskazówki, jak oszacować reformę podatkową w Arabii Saudyjskiej i podkreślić problemy społeczno-ekonomiczne Jordanii.

Nieoficjalnym narzędziem kształtowania rankingu stał się tzw. „uzbecki protokół”, będący zbiorem reguł, zgodnie z którymi twórcy raportu dość arbitralnie ustalali, które reformy i w jakich krajach mają zostać pominięte lub niedoszacowane, a które przeszacowane. Nazwa wzięła się stąd, że po raz pierwszy taką procedurą posłużono się wobec Uzbekistanu, pomijając niektóre z przeprowadzonych przez prezydenta Mirzijojewa reform.

Jak podaje azerska Report News Agency, podobne postępowanie, na podstawie bezpośrednich wskazówek Diankowa, dotknęło Azerbejdżan, któremu obniżono pozycję w rankingu Doing Business 2019. Wątpliwości, tyle że w drugą stronę, budzi też pozycja Rosji, która zajęła w ostatnim rankingu 28. miejsce, a 10 lat wcześniej była 120.

Bank Światowy ogłosił najpierw zawieszenie projektu Doing Business, później definitywnie zakończył tworzenie raportów tzw. klimatu inwestycyjnego. Nadal pozostaje otwarta kwestia, czy tego typu praktyki dotyczyły tylko tej jednej serii raportów Banku, czy też podobne działania dotyczą także innych. Podejrzenia pojawiają się zwłaszcza wobec pozycji tych państw, które - jak Arabia Saudyjska czy Chiny - mają duży wpływ na działalność organizacji.

Raporty Banku Światowego są od wielu lat uznawane za rzetelne źródło wiedzy o sytuacji ekonomicznej i politycznej w różnych krajach. Na ich podstawie powstają rankingi, które prowadzą często do zmiany w polityce gospodarczej państw.

Ostatnie wydarzenia podważają jednak wiarygodność informacji przekazywanych przez tę globalną organizację, stworzoną przy decydującym udziale Stanów Zjednoczonych jako jeden z filarów systemu finansowego po drugiej wojnie światowej. Warto jednak zwrócić uwagę, że wyjście na jaw skandalu może świadczyć o umiejętności oczyszczania się tej instytucji. Nie wiadomo, czy znajdzie ona sposób na odzyskanie wiarygodności.

Więcej komentarzy o Azji na stronie Instytutu Boyma