Co daje branży spożywczej wykorzystywanie systemów MES i czy potrzebujemy systemów SCADA?

Czy tego typu systemy powinny być dedykowane? (jakie elementy specyfiki branży powinny uwzględniać?) Jak bardzo można indywidualizować sterowanie produkcją, wykorzystanie danych produkcyjnych?

Każda branża ma swoja specyfikę i wyzwania, dlatego trudno jest tworzyć rozwiązania gotowe do natychmiastowego wdrożenia w każdym zakładzie. Tego typu systemy zawsze powinny być indywidualnie dostosowywane do wymagań danego klienta. Trzeba pamiętać o tym, że transformacja cyfrowa nie polega jedynie na wykorzystywaniu poszczególnych rozwiązań cyfrowych. Jest to cały proces, na który składa się komunikacja danego rozwiązania z innymi działami czy narzędziami. Samo wykorzystanie narzędzi to nie wszystko, kluczem jest dostosowanie ich do potrzeb konkretnej fabryki, konkretnego procesu, który wymaga optymalizacji. Zarówno MES, jak i SCADA to środowiska otwarte, składające się z modułów, których odpowiednie wykorzystanie powinno być dostosowane pod konkretnego klienta z tego względu, że firmy – nawet w ramach tej samej branży – różnią się źródłami danych, liniami produkcyjnymi czy specyfiką sprzedaży.

Zwłaszcza w przypadku systemów SCADA często stosuje się wysoce specjalizowane opcje rozszerzające ich funkcjonalność pod kątem specyficznych branż. Tak też wygląda to w przypadku branży spożywczej, gdzie szczególnie istotna jest kwestia zgodności ze standardami żywieniowymi, bezpieczeństwa czy jakości produktów. Odpowiedzialność związana ze sprzedażą przetworów spożywczych jest bardzo duża, dlatego muszą być tu przestrzegane przeróżne normy. Wymogi legislacyjne powodują, że w branży spożywczej szczególnie istotne jest odpowiednie zarządzanie i archiwizowanie danych z produkcji, umożliwiające tracing produktowy. W systemach SCADA stosuje się zatem m.in. opcje do śledzenia produkcji z GMP/GAMP (Good Manufacturing Practice / Good Automated Manufacturing Practice, czyli dobre praktyki wytwarzania) lub też zestawy specjalistycznych funkcji i obiektów graficznych związanych z branżą i prowadzonymi w niej procesami. Dedykowane systemy SCADA bardzo często są wykorzystywane dla specyficznych branż. Przykładem może być system Braumat/Sistar dedykowany pod branżę browarniczą, który został specjalnie przystosowany do obsługi charakterystycznych dla niej procesów.

Z naszej strony pracujemy nad tym, żeby projektu zindywidualizowanych zastosowań dla naszych klientów były wcześniej przygotowane, zgodnie z koncepcją RIM – Rapid Implementation Methodology – co ma na celu maksymalne skrócenie czasu wdrożenia.

W przypadku dużych firm zastosowanie tego typu rozwiniętych systemów wydaje się oczywiste. Jakie mogą mieć znaczenie dla mniejszych firm?

Omawiane rozwiązania sprawdzą się we wszystkich zakładach na każdym poziomie zaawansowania technologicznego. Skorzystają z nich – choć w nieco inny sposób – zarówno małe firmy, które nie posiadają rozbudowanych systemów, jak i duże koncerny, dla których główną wartością jest możliwość zintegrowania ich z innymi rozwiązaniami w celu upłynnienia zarządzania produkcją.

Systemy SCADA mogą być stosowane we wszystkich branżach i rodzajach przemysłu i nie ma tu znaczenia czy mamy do czynienia z małymi, czy dużymi firmami, co wynika z pełnej skalowalności tego typu rozwiązań – od układów stand-alone po złożone systemy w układach klient-serwer. Dzięki temu systemy SCADA mogą być zoptymalizowane pod względem funkcjonalnym i kosztowym do stawianych im wymagań. Podobnie jest z systemem MES – dla małych firm jego wdrożenie wiąże się z tymi samymi funkcjonalnościami, co dla dużych koncernów. Kluczowe jest natychmiastowe reagowanie na wszelkiego rodzaju zakłócenia w procesie produkcji i podejmowanie decyzji optymalizacyjnych, co nie jest możliwe bez wiarygodnych danych dostarczanych przez MES.

Podczas przygotowywania systemów SCADA czy MES pod potrzeby danej firmy kluczowa jest świadomość tego, jaką wartość dodaną przyniosą one przedsiębiorstwu. Samo ich posiadanie bez świadomości wartości biznesowej mija się z celem, bo nie odniesie pożądanych skutków. Dlatego wdrożenia tych systemów muszą zawsze być wyważone biznesowo, a jest to możliwe dzięki wspomnianej wcześniej skalowalności. W zależności od konkretnej gałęzi przemysłu, moduły tych systemów mają różną wagę – może się okazać, że w niektórych mniejszych firmach nie zastosujemy części z nich, co nie oznacza, że nie warto zainwestować w pozostałe. Zawsze należy na początku zbadać, które komponenty przyniosą konkretną wartość danej firmie.

Czy w wypadku małych firm koszt wdrożenia i obsługi nie przekracza wartości możliwych do uzyskania korzyści?

Nie, jeżeli jesteśmy w stanie zrozumieć wartość, jaką to wdrożenie może dać firmie. Przed inwestycją we wdrożenie trzeba mocno zastanowić się nad potrzebami danego klienta. Jakie to mu przyniesie oszczędności? Jakie zyski? Dopiero wtedy możemy dostosować rozwiązanie pod jego wymagania. Tak jak podałem wcześniej, dzięki pełnej skalowalności i otwartości systemów SCADA, mogą one być dopasowane do oczekiwań użytkownika, zachowując jednocześnie rozsądek w zakresie kosztów implementacji, jak i późniejszej eksploatacji i utrzymania. W każdym przypadku koszt inwestycji musi bilansować się z potencjalnymi korzyściami, które wyliczane są i uzasadniane w postaci business case. Brane są tu pod uwagę nie tylko wskaźniki operacyjne czy jakościowe, ale też otoczenie biznesowe, czyli szybsza reakcja na potrzeby klientów, zarządzanie i eliminowanie ryzyka powiązanego z bezpieczeństwem produktów oraz ciągły dostęp do danych i całej analityki biznesowej.

W obecnych czasach umiejętne wykorzystanie danych pomaga chronić przedsiębiorstwa przed negatywnymi skutkami nieprzewidzianych sytuacji i kryzysów, a coraz częściej staje się też wyznacznikiem ich konkurencyjności. To rozwiązanie nie tylko możliwe, ale wręcz konieczne do zastosowania w celu utrzymania ciągłości produkcji i elastyczności pracy zakładu. Możliwości wykorzystania danych do zarządzania produkcją jest wiele i każde przedsiębiorstwo powinno w indywidualny sposób przeanalizować swoje potrzeby w celu wybrania najlepszej dla siebie opcji. Transformacja cyfrowa to specyficzna droga danego przedsiębiorstwa, dostosowana do jego własnych cech i oczekiwań, dla każdej firmy będzie zatem wyglądać nieco inaczej.